Μαρξ & Ενγκελς: οι πρωτοι «δημοκρατικοσυγκεντρωτικοι»,»κρατιστες», λενινιστες-σταλινικοι (δυο επιστολες για Μπακουνιν)

Διάφοροι “νεωτεριστές” (οπορτουνιστές, και συνήθως κρατικοδίαιτοι) προσπαθούν να επαναφέρουν την αριστερά στην προ-Λένιν και Στάλιν εποχή (προϊμπεριαλιστική εποχή, αλλά δεν τους νοιάζει), αναζητούν το «σοσιαλισμό του 21ου αιώνα», σβήνοντας αυτόν του 20ού αιώνα (ως τάχα παλιό και άχρηστο) και γυρνώντας μας στο 19ο αιώνα (ακόμα πιο παλιός από τον 20ό, αλλά ούτε που το σκέφτονται).  Αντιπαραθέτοντας τους Μαρξ-Ένγκελς με το Λένιν (και «εννοείται», με το Στάλιν), ενίοτε αντιπαραθέτοντας ως και το “νεαρό Μαρξ” με το “γηραιό” Μαρξ, σβήνουν οποιοδήποτε ίχνος συνέχειας των τεσσάρων σε θεωρητικά ζητήματα. Φυσικά, όντας λικβινταριστές και αντιοργανωτικοί, δεν τολμούν καν να αναφερθούν στην οργανωτική διάσταση της επαναστατικής δράσης των Μαρξ και Ένγκελς, και άρα στη συνέχεια της από τους άλλους δύο (Λένιν-Στάλιν): Τι “κόμμα” ίδρυσαν, πάνω σε ποιες οργανωτικές αρχές, πώς αντιμετώπιζαν τους “εσωκομματικούς” αντιπάλους τους.

Στις παρακάτω δύο επιστολές βλέπουμε ότι οι Μαρξ-Ένγκελς χρησιμοποίησαν τη μορφή (και τις οργανωτικές της αρχές) για να επιδράσουν στο περιεχόμενο (να καταστείλουν τις “αντίπαλες” φωνές), προήγαγαν το “συγκεντρωτισμό” (όπως θα έλεγαν διάφοροι που δεν ξέρουν τι θα πει δημοκρατικός συγκεντρωτισμός, αλλά τον πιάνουν στο στόμα τους), διέπονταν από …“αστυνομική αντίληψη της ιστορίας” (όπως λένε οι δύσμοιροι τροτσκιστές) όταν κατηγορούν κάποιους αντιπάλους τους ότι χρησιμοποιούσαν (ή καλύτερα, χρησιμοποιούνταν από) το αντίπαλο στρατόπεδο για την “εσωκομματική” ζωή, αντιπαρέθεταν το άτομο στη συλλογικότητα (όχι όμως με τη μεταφυσική διάσταση όσων ζητούν “περισσότερο χώρο στο άτομο”), και ήταν μάλλον.. κρατιστές (αν κρίνουμε από το πώς ερμήνευαν τον αντικρατισμό του Μπακούνιν).

Αναμφίβολα, τα “τσιτάτα” που μπορεί να αντλήσει από τα παρακάτω δύο γράμματα των Μαρξ και Ένγκελς αντίστοιχα, είναι πολυάριθμα. Ωστόσο, ένα έχει ιδιαίτερη σημασία, για κάθε πτυχή της ζωής και για κάθε εποχή: “Αυτό που πάλιωσε προσπαθεί ν’ αποκατασταθεί ξανά και να επιβληθεί μέσα στα πλαίσια της νεοκαταχτημένης μορφής.”.

Γιατί, ό,τι πλασάρεται ως “νέο” ενίοτε είναι ό,τι πιο παλιό…

Ο Μαρξ στο Μπόλτε

Λονδίνο 23 του Νοέμβρη 1871

… Η Διεθνής ιδρύθηκε για να αντικαταστήσει τις σοσιαλιστικές ή μισο-σοσιαλιστικές αιρέσεις με την πραγματική οργάνωση της εργατικής τάξης για τον αγώνα. Το αρχικό καταστατικό, και η ιδρυτική Διακήρυξη το δείχνουν αυτό με την πρώτη ματιά. Από την άλλη μεριά, η Διεθνής δε θα μπορούσε να κρατηθεί αν η πορεία της ιστορίας δεν είχε τσακίσει κιόλας τις αιρέσεις. Η ανάπτυξη των σοσιαλιστικών αιρέσεων και η ανάπτυξη του πραγματικού εργατικού κινήματος είναι πάντα αντίστροφα ανάλογες. Οσον καιρό οι αιρέσεις είναι (ιστορικά) δικαιολογημένες, η εργατική τάξη είναι ακόμα ανώριμη για ένα ανεξάρτητο ιστορικό κίνημα. Μόλις φτάσει αυτήν την ωριμότητα, όλες οι αιρέσεις είναι ουσιαστικά αντιδραστικές. Ωστόσο, επαναλήφθηκε στην Ιστορία της Διεθνούς, εκείνο που δείχνει παντού η ιστορία. Αυτό που πάλιωσε προσπαθεί ν’ αποκατασταθεί ξανά και να επιβληθεί μέσα στα πλαίσια της νεοκαταχτημένης μορφής.

Και η Ιστορία της Διεθνούς ήταν ένας συνεχής αγώνας του Γενικού Συμβουλίου ενάντια στις αιρέσεις και τους ερασιτεχνικούς πειραματισμούς που προσπαθούσαν να επιβληθούν μέσα στην ίδια τη Διεθνή ενάντια στο πραγματικό κίνημα της εργατικής τάξης. Ο αγώνας αυτός γινόταν στα Συνέδρια, μα πολύ περισσότερο ακόμα στις ιδιαίτερες διαπραγματεύσεις του Γενικού Συμβουλίου με τα ξεχωριστά τμήματα.

Επειδή στο Παρίσι οι προυντονιστές (μουτουαλιστές¹) ήταν oι συνιδρυτές της Ενωσης, ήταν φυσικό τα πρώτα χρόνια να κρατούν αυτοί το πηδάλιο στο Παρίσι. Φυσικά, ενάντιά τους σχηματίστηκαν εκεί αργότερα κολεχτιβιστικές, θετικιστικές κ.τ.λ. ομάδες.

Στη Γερμανία – η κλίκα των λασσαλικών. Εγώ ο ίδιος αλληλογραφούσα δυο χρόνια με τον περιβόητο Σβάιτσερ και του απόδειξα με αναμφισβήτητο τρόπο ότι η οργάνωση του Λασσάλ είναι μια απλή αιρετική οργάνωση και σαν τέτοια είναι εχθρική προς την οργάνωση του πραγματικού εργατικού κινήματος που επιδιώκει η Διεθνής. Αυτός όμως είχε το «λόγο» του να μην το καταλαβαίνει.

Στα τέλη του 1868 μπήκε στη Διεθνή ο Ρώσος Μπακούνιν, με σκοπό να συγκροτήσει μέσα της μια δεύτερη Διεθνή, με αρχηγό τον ίδιο και με τον τίτλο «Alliance de la Democratie Socialiste²». Ο Μπακούνιν – άνθρωπος χωρίς καμιά θεωρητική γνώση – είχε την αξίωση να αντιπροσωπεύει σε τούτη τη χωριστή οργάνωση την επιστημονική προπαγάνδα της Διεθνούς και να την κάνει ειδικότητα αυτής της δεύτερης Διεθνούς μέσα στη Διεθνή.

Το πρόγραμμά του ήταν ένα επιπόλαια συναγμένο δεξιά και αριστερά ανακάτωμα – ισότητα των τάξεων (!), κατάργηση του κληρονομικού δικαιώματος σαν αφετηρία του κοινωνικού κινήματος (σαινσιμονική ανοησία), αθεϊσμός που υπαγορεύεται στα μέλη σαν δόγμα κ.τ.λ. και για βασικό δόγμα (προυντονιστική) αποχή από την πολιτική κίνηση.

Αυτό το παιδικό παραμύθι βρήκε απήχηση (και έχει ακόμα κάποιο στήριγμα) στην Ιταλία και στην Ισπανία, όπου οι πραγματικοί όροι του εργατικού κινήματος είναι ακόμα λίγο ανεπτυγμένοι, και μέσα σε μερικούς ματαιόδοξους, φιλόδοξους και κούφιους δογματιστές, στη ρομανική Ελβετία και στο Βέλγιο.

Για τον κύριο Μπακούνιν η διδασκαλία του (τα σκουπίδια του που τα μάζεψε διακονεύοντας από τον Προυντόν, τον Σαιν-Σιμόν κ.ά.) ήταν και είναι πάρεργο – απλώς μέσο για την προσωπική του ανάδειξη. Αν θεωρητικά είναι μηδενικό, σαν μηχανορράφος βρίσκεται στο στοιχείο του.

Το Γενικό Συμβούλιο χρειάστηκε να παλέψει χρόνια ενάντια σε τούτη τη συνωμοσία (που ως ένα ορισμένο σημείο την υποστήριζαν οι Γάλλοι προυντονιστές, ιδιαίτερα στη νότια Γαλλία). Τελικά, με τις αποφάσεις της συνδιάσκεψης Ι, ΙΙ και ΙΙΙ, ΙΧ, ΧVI και XVII³ κατάφερε το χτύπημα που ετοιμαζόταν από πολύν καιρό.

Είναι αυτονόητο ότι το Γενικό Συμβούλιο δεν υποστηρίζει στην Αμερική αυτό που πολεμά στην Ευρώπη. Οι αποφάσεις Ι, ΙΙ, ΙΙΙ και ΙΧ δίνουν τώρα στην Επιτροπή της Νέας Υόρκης τα νόμιμα όπλα για να ξεμπερδέψουν με όλες τις αιρέσεις και τις ερασιτεχνικές ομάδες και στην ανάγκη να τις αποκλείσουν.

…Το πολιτικό κίνημα της εργατικής τάξης έχει φυσικά για τελικό σκοπό την κατάχτηση της πολιτικής εξουσίας για λογαριασμό της και γι’ αυτό, φυσικά, είναι αναγκαία μια οργάνωση της εργατικής τάξης που να υπάρχει από προηγούμενα, που να είναι αναπτυγμένη ως έναν ορισμένο βαθμό και που βγαίνει μέσα από τους ίδιους τους οικονομικούς της αγώνες.

Από την άλλη μεριά όμως κάθε κίνημα με το οποίο η εργατική τάξη αντιμετωπίζει σαν τάξη τις κυρίαρχες τάξεις και προσπαθεί να τις καταβάλει με πίεση απ’ έξω, είναι ένα πολιτικό κίνημα. Λ.χ. η προσπάθεια να υποχρεωθούν οι ξεχωριστοί κεφαλαιοκράτες σε κάποιο ξεχωριστό εργοστάσιο ή και σε κάποιον ξεχωριστό κλάδο της βιομηχανίας με απεργίες κ.λπ. να περιορίσουν τις ώρες εργασίας, είναι ένα καθαρά οικονομικό κίνημα. Απεναντίας το κίνημα που έχει για σκοπό να επιβάλει την ψήφιση ενός νόμου για το οχτάωρο κ.τ.λ. είναι ένα πολιτικό κίνημα. Και έτσι από τα σποραδικά οικονομικά κινήματα των εργατών φουντώνει παντού ένα πολιτικό κίνημα, δηλ. ένα κίνημα της τάξης για να επιβάλει τα συμφέροντά της με γενική μορφή, με μορφή που έχει γενική, κοινωνικά αναγκαστική ισχύ. Αν αυτά τα κινήματα προϋποθέτουν την ύπαρξη από τα πριν μιας ορισμένης οργάνωσης, τότε με τη σειρά τους και στην ίδια κλίμακα αποτελούν επίσης μέσο για την ανάπτυξη αυτής της οργάνωσης.

Οπου η εργατική τάξη δεν είναι ακόμα αρκετά προχωρημένη στην οργάνωσή της για να επιχειρήσει μιαν αποφασιστική εκστρατεία ενάντια στη συλλογική εξουσία, δηλ. ενάντια στην πολιτική εξουσία των κυρίαρχων τάξεων, πρέπει οπωσδήποτε να διαπαιδαγωγηθεί γι’ αυτό με αδιάκοπη ζύμωση ενάντιά τους και με εχθρική στάση απέναντι στην πολιτική των κυρίαρχων τάξεων. Στην αντίθετη περίπτωση μένει παιχνίδι στα χέρια τους, όπως το απόδειξε η επανάσταση του Σεπτέμβρη στη Γαλλία και όπως το αποδείχνει ως έναν ορισμένο βαθμό το παιχνίδι που μ’ επιτυχία παίζουν ως τώρα ακόμα ο κύριος Γλάδστων και Σία στην Αγγλία.

1. mutualistes, έτσι λέγονταν οι προυντονιστές, γιατί είχαν ρίξει το σύνθημα της «αμοιβαίας βοήθειας» (mutuel = αμοιβαίος). (Σημ. Συντ.)

2. Ενωση της σοσιαλιστικής δημοκρατίας. (Σημ. Συντ.)

3. Οι αποφάσεις της Συνδιάσκεψης του Λονδίνου της Ι Διεθνούς (Σεπτέμβρης 1871), που αναφέρει ο Μαρξ, είναι αφιερωμένες στα παρακάτω ζητήματα: Στέριωμα της Διεθνούς, δυνάμωμα του συγκεντρωτισμού και του ηγετικού ρόλου του Γενικού Συμβουλίου. Ανάγκη ενός ανεξάρτητου πολιτικού κόμματος του προλεταριάτου και της αδιάσπαστης σύνδεσης του πολιτικού αγώνα με τον οικονομικό, διάλυση της μπακουνιστικής φραξιονιστικής ομάδας. (Σημ. Συντ.)

πηγή: εφημερίδα Ριζοσπάστης, 31/07/2011

Ο Ένγκελες στον Κούνο

Λονδίνο, 24 του Γενάρη 1872

….Ο Μπακούνιν, που ως τα 1868 μηχανοραφούσε ενάντια στη Διεθνή, και μετά, όταν απότυχε στο Συνέδριο Ειρήνης της Βέρνης¹, προσχώρησε στη Διεθνή κι άρχισε αμέσως να συνωμοτεί μέσα στους κόλπους της ενάντια στο Γενικό Συμβούλιο. Ο Μπακούνιν έχει μιαν ιδιόμορφη θεωρία, ένα ανακάτωμα από προυντονισμό και κομμουνισμό. Στον πρώτο, το βασικό είναι ότι δε θεωρεί το κεφάλαιο, δηλαδή την ταξική αντίθεση ανάμεσα στους κεφαλαιοκράτες και τους εργάτες που γεννιέται από την κοινωνική εξέλιξη, σαν το κυριότερο κακό που πρέπει να παραμεριστεί, αλλά το κράτος. Ενώ η μεγάλη μάζα των σοσιαλδημοκρατών εργατών έχει, μαζί μας, τη γνώμη ότι η κρατική εξουσία δεν είναι τίποτα άλλο παρά η οργάνωση, που έχουν δώσει στον εαυτό τους οι κυρίαρχες τάξεις- γαιοχτήμονες και κεφαλαιοκράτες- για να προστατεύσουν τα κοινωνικά τους προνόμια, ο Μπακούνιν ισχυρίζεται ότι το κράτος έχει δημιουργήσει το κεφάλαιο, ότι ο κεφαλαιοκράτης είναι κάτοχος του κεφαλαίου του μόνο ελέω κράτους. Επειδή λοιπόν το κράτος είναι το κυριότερο κακό, θα πρέπει πριν απ’ όλα να καταργήσουμε το κράτος και τότε το κεφάλαιο μονάχο του θα πάει στο διάβολο. Ενώ εμείς αντίθετα λέμε: Καταργήστε το κεφάλαιο, την ιδιοποίηση όλων των μέσων παραγωγής από λίγους, και τότε το κράτος πέφτει μονάχο του. Η διαφορά είναι ουσιαστική: Η κατάργηση του κράτους χωρίς προηγούμενη κοινωνική ανατροπή, είναι ανοησία- η κατάργηση του κεφαλαίου είναι ακριβώς η κοινωνική ανατροπή και κλείνει μέσα της μια μεταβολή ολόκληρου του τρόπου παραγωγής. Τώρα όμως, μια που για τον Μπακούνιν το κράτος είναι το βασικό κακό, δεν επιτρέπεται να κάνουμε τίποτα που μπορεί να συγκρατήσει στη ζωή το κράτος, δηλ. οποιοδήποτε κράτος, δημοκρατία, μοναρχία ή ό,τι άλλο. Γι’ αυτό λοιπόν πλέρια αποχή από κάθε πολιτική. Το να κάνεις μια πολιτική πράξη, ιδιαίτερα όμως το να παίρνεις μέρος σε εκλογές, θα ήταν προδοσία των αρχών σου. Πρέπει να κάνουμε προπαγάνδα, να βρίζουμε το κράτος, να οργανωνόμαστε, κι όταν θα έχουμε με το μέρος μας όλους τους εργάτες, δηλαδή την πλειοψηφία, τότε καθαιρούμε όλες τις αρχές, καταργούμε το κράτος και βάζουμε στη θέση του την οργάνωση της Διεθνούς. Αυτή η μεγάλη πράξη με την οποία αρχίζει το χιλιόχρονο βασίλειο, λέγεται κοινωνική εκκαθάριση.

Όλα αυτά χτυπάνε στ’ αφτά εξαιρετικά ριζοσπαστικά και είναι τόσο απλά που μπορεί κανείς να τα μάθει απ’ έξω μέσα σε πέντε λεφτά, και γι’ αυτό η μπακουνινική αυτή θεωρία και στην Ιταλία και στην Ισπανία βρήκε γρήγορα απήχηση στους νεαρούς δικηγόρους, γιατρούς και άλλους δογματιστές. Τις μάζες των εργατών όμως ποτέ δε θα τις κάνεις να πιστέψουν ότι οι δημόσιες υποθέσεις της χώρας τους δεν είναι μαζί και δικές τους υποθέσεις, οι υποθέσεις αυτές είναι από τη φύση τους πολιτικές και κείνον που πάει να πείσει τις μάζες ότι πρέπει να παρατήσουν την πολιτική, τον παρατάνε τελικά οι ίδιες. Το να κηρύχνει κανείς στους εργάτες την αποχή από την πολιτική κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, σημαίνει να τους σπρώχνει στην αγκαλιά των παπάδων ή των αστών δημοκρατών.

Και μια λοιπόν που η Διεθνής, κατά τον Μπακούνιν, δεν έχει ιδρυθεί για τον πολιτικό αγώνα, αλλά για να μπορεί να μπει αμέσως με την κοινωνική εκκαθάριση στη θέση της παλιάς κρατικής οργάνωσης, πρέπει να πλησιάζει όσο είναι δυνατό το μπακουνικό ιδεώδες της μελλοντικής κοινωνίας. Σ’ αυτή την κοινωνία πριν απ’ όλα δεν υπάρχει καμία εξουσία (Autoritat), γιατί εξουσία=κράτος=απόλυτο κακό (Πώς οι άνθρωποι θα κινούν ένα εργοστάσιο, πώς θα οδηγούν ένα τραίνο, θα κυβερνούν ένα καράβι, χωρίς μια σε τελευταία ανάλυση αποφασιστική θέληση, χωρίς ενιαία διεύθυνση, αυτό βέβαια δε μας το λένε). Παύει ακόμα και το κύρος της πλειοψηφίας πάνω στη μειοψηφία. Κάθε άτομο, κάθε κοινότητα είναι αυτόνομα, πώς όμως μπορεί να υπάρχει κοινωνία έστω και από δύο μόνον ανθρώπους, χωρίς ο καθένας απ’ αυτούς να παραιτείται κάπως από την αυτονομία του, αυτό πάλι το αποσιωπά ο Μπακούνιν.

Και η Διεθνής λοιπόν πρέπει να οργανωθεί σύμφωνα με αυτό το υπόδειγμα. Κάθε τμήμα είναι αυτόνομο και μέσα σε κάθε τμήμα είναι αυτόνομο το άτομο. Στο διάβολο οι αποφάσεις της Βασιλείας² που μεταβιβάζουν στο Γενικό Συμβούλιο μια ολέθρια εξουσία που εκφυλίζει και το ίδιο! Ακόμα κι αν αυτή η εξουσία έχει μεταβιβαστεί εθελοντικά, πρέπει να σταματήσει, ακριβώς γιατί είναι εξουσία!

Να ποια είναι σε συντομία τα βασικά σημεία της αγυρτίας. Ποιοι όμως είναι οι πρωτεργάτες των αποφάσεων της Βασιλείας ; Ε, λοιπόν, είναι ο ίδιος ο κύριος Μπακούνιν και Σία!

Όταν οι κύριοι αυτοί είδαν στο Συνέδριο της Βασιλείας ότι δε θα τα κατάφερναν με το σχέδιό τους να μετατοπίσουν το Γενικό Συμβούλιο στη Γενεύη, δηλ. Να το πάρουν στα χέρια τους, άρχισαν να ενεργούν διαφορετικά. Ίδρυσαν την Ένωση της Κοινωνικής Δημοκρατίας, μια διεθνή εταιρία μέσα στη μεγάλη Διεθνή, με το πρόσχημα, που θα το ξαναβρείτε τώρα στο μπακουνικό τύπο της Ιταλίας, λχ. στον “Προλετάριο”, στο “Γκατζετίνο Ρόζα”, ότι για τις θερμόαιμες λατινικές φυλές χρειάζεται ένα πιο ξεκάθαρο πρόγραμμα παρά για τους ψυχρούς, βραδυκίνητους βόρειους. Το σχεδιάκι αυτό ναυάγησε γιατί σκόνταψε πάνω στην αντίσταση του Γενικού Συμβουλίου, που δε μπορούσε φυσικά ν’ ανεχθεί καμία χωριστή διεθνή οργάνωση μέσα στη Διεθνή. Από τότε το σχέδιο εκείνο εμφανιζόταν ξανά και ξανά με όλων των ειδών τις μορφές, σε σύνδεση με την προσπάθεια του Μπακούνιν και των οπαδών του να αντικαταστήσουν το πρόγραμμα της Διεθνούς με το μπακουνικό πρόγραμμα. Από την άλλη μεριά, η αντίδραση, από τον Ζυλ Φάβρ και τον Βίσμαρκ ως τον Ματζίνι, πιάνονταν πάντα κατευθείαν από τη μπακουνική κούφια, καυχησιολόγα γλώσσα, όταν επρόκειτο να επιτεθούν ενάντια στη Διεθνή. Από δω προέκυψε και η ανάγκη της δήλωσής μου ενάντια στος Ματζίνι και Μπακούνιν της 5 του Δεκέμβρη, που δημοσιεύτηκε και στη “Γκατζετίνο Ρόζα”.

Ο πυρήνας των μπακουνικών αποτελείται από μερικές δεκάδες ιουρανούς³, που συνολικά έχουν πίσω τους μόλις 200 εργάτες. Την εμπροσθοφυλακή την αποτελούν οι νεαροί δικηγόροι, γιατροί και δημοσιογράφοι στην Ιταλία που καμώονται τώρα παντού τους εκπροσώπους των ιταλών εργατών, μερικοί επίσης στη Βαρκελώνη και τη Μαδρίτη και δω και κει κανένας μεμονωμένος- σχεδόν ποτέ εργάτης- στη Λυών και στις Βρυξέλλες. Εδώ υπάρχει ένα μονάχα δείγμα, ο Ρομπέν. Η Συνδιάσκεψη⁴ που συγκλήθηκε κάτω από την πίεση της ανάγκης, αντίς για το συνέδριο, που είχε αποδειχτεί αδύνατο, τους έδωσε το πρόσχημα, και μια που στην Ελβετία η πλειοψηφία των γάλλων προσφύγων τάχθηκε με το πλευρό τους, γιατί (οι προυντονικοί) βρήκαν εκεί συγγενικές χορδές, και από προσωπικά ελατήρια- άρχισαν έτσι την εκστρατεία. Φυσικά υπάρχουν παντού στη Διεθνή δυσαρεστημένες μειοψηφίες και παραγνωρισμένες μεγαλοφυίες και σ’ αυτές υπολόγιζαν δικαιολογημένα.

Τώρα οι πολιτικές τους δυνάμεις είναι οι παρακάτω:

1. Ο ίδιος ο Μπακούνιν- ο Ναπολέων αυτής της εκστρατείας.

2. Οι 200 του Ιούρα και 40-50 του γαλλικού τμήματος (πρόσφυγες στη Γενεύη).

3. Στις Βρυξέλλες ο Χινς, συντάχτης της “Λιμπερτέ”, που όμως δεν είναι ανοιχτά μαζί τους.

4. Εδώ, τα υπολείμματα της Section Francaise de 1871⁵ που ποτέ δεν την είχαμε αναγνωρίσει, και που έχει κιόλας διασπαστεί σε 3 αλληλομαχόμενα μέρη. Ακόμα 20 περίπου λασσαλικοί της κατηγορίας του κυρίου φον Σβάιτσερ που διώχτηκαν από το γερμανικό τμήμα (εξαιτίας της πρότασής τους για μαζική αποχώρηση από τη Διεθνή), και που σαν συνήγοροι του άκρου συγκεντρωτισμού και της αυστηρής οργάνωσης ταιριάζουν περίφημα στην Ένωση των αναρχικών και των αυτονομιστών.

5. Στην Ισπανία μερικοί προσωπικοί φίλοι και οπαδοί του Μπακούνιν που έχουν επηρεάσει πολύ, τουλάχιστον θεωρητικά, τους εργάτες, ιδιαίτερα στη Βαρκελώνη. Από την άλλη μεριά όμως οι ισπανοί δίνουν μεγάλη σημασία στην οργάνωση, και η έλλειψή της στους άλλους τους κάνει εντύπωση. Πόσο μπορεί ο Μπακούνιν να υπολογίζει εδώ σε επιτυχία, θα φανεί μόνο στο ισπανικό συνέδριο τον Απρίλη και επειδή εκεί θα έχουν υπεροχή οι εργάτες, δε φοβάμαι.

6. Τέλος στην Ιταλία, απ’ ό,τι ξέρω, τα τμήματα του Τουρίνου, της Βολωνίας και του Τζιρτζέντι τάχθηκαν υπέρ της σύγκλησης του Συνεδρίου πριν από την προθεσμία.

Ο μπακουνικός τύπος ισχυρίζεται ότι έχουν προσχωρήσει 20 ιταλικά τμήματα, εγώ δεν τα ξέρω. Οπωσδήποτε η καθοδήγηση βρίσκεται σχεδόν παντού στα χέρια φίλων κι οπαδών του Μπακούνιν που θορυβούν πολύ. Όταν όμως εξετάσουμε το πράγμα ακριβέστερα θα φανεί ότι πίσω τους δε βρίσκεται πολύς κόσμος, γιατί στο κάτω-κάτω η μεγάλη μάζα των ιταλών εργατών είναι ως τώρα ακόμα ματζινική και θα μείνει τέτοια, όσον καιρό η Διεθνής θα συνταυτίζεται εκεί με την πολιτική αποχή.

Οπωσδήποτε όμως τα πράγματα στην Ιταλία είναι έτσι που για την ώρα το λόγο στη Διεθνή τον έχουν εκεί οι μπακουνικοί. Του Γενικού Συμβουλίου ούτε καν του περνά η σκέψη να παραπονεθεί γι’ αυτό, οι ιταλοί έχουν το δικαίωμα να κάνουν όσες κουταμάρες θέλουν και το Γενικό Συμβούλιο θ’ αντιδρά σ’ αυτές μόνο από το δρόμο της ειρηνικής συζήτησης. Οι άνθρωποι έχουν επίσης το δικαίωμα να τάσσονται υπέρ του συνεδρίου με το πνεύμα των ιουρανών⁶, αν και είναι οπωσδήποτε εξαιρετικά περίεργο για τμήματα που μόλις τώρα προσχώρησαν και που δε μπορούν να ξέρουν τίποτα, ν απαίρνουν αμέσως-αμέσως θέση πάνω σ’ ένα τέτοιο ζήτημα, ιδιαίτερα πριν ακουστούν και τα δύο μέρη! Στους τουρινέζους είπα σταράτα τη γνώμη μου γι’ αυτό, και το ίδιο θα κάνω και στ’ άλα τμήματα που εκδηλώθηκαν με τον ίδιο τρόπο. Γιατί κάθε τέτοια δήλωση προσχώρησης επιδοκιμάζει έμμεσα τις πλαστές κατηγορίες και τις ψευτιές που περιέχει η εγκύκλιος ενάντια στο Γενικό Συμβούλιο, που σύντομα θα βγάλει εξάλλου την εγκύκλιό του πάνω σ’ αυτό το ζήτημα⁷. Αν ως τη δημοσίευσή της μπορέσετε να εμποδίσετε μια παρόμοια δήλωση των μιλανέζων, θα εκπληρώσετε όλες μας τις επιθυμίες.

Το πιο κωμικό απ’ όλα είναι ότι οι ίδιοι αυτοί τουρινέζοι που τάσσονται με τους ιουριανούς, και μας κατακρίουν εδώ για αυταρχικότητα, ζητούν τώρα ξαφνικά από το Γενικό Συμβούλιο να επέμβει αυταρχικά ενάντια στην ανταγωνιστική Εργατική Ομοσπονδία του Τουρίνου με τέτοιον τρόπο που ποτέ ως τώρα δε μεταχειρίστηκε, να προγράψει δηλ τον Μπεγκέλλι του “Φικανάζο”, που δεν ανήκει καθόλου στη Διεθνή κτλ. Κι όλα τούτα πριν ακόμα να έχουμε καν ακούσει την Εργατική Ομοσπονδία, τι έχει αυτή να πει για όλα αυτά!

Την περασμένη Δευτέρα σας έστειλα τη “Revolution Socialiste” μαζί με την εγκύκλιο του Ιούρα, ένα φύλλο της “Egalite” της Γενεύης (δυστυχώς δεν έχω άλλο φύλλο, απ’ αυτό που έχει την απάντηση της Ομοσπονδιακής Επιτροπής της Γενεύης, που αντιπροσωπεύει 20 φορές περισσότερους εργάτες από τους ιουρανούς), κι ένα “Volkstaat” που σας δείχνει τι σκέφτεται ο κόσμος στη Γερμανία για την υπόθεση. Η σαξωνική συνέλευση- 120 αντιπρόσωποι από 60 μέρη- τάχθηκε ομόφωνα υπέρ του Γενικού Συμβουλίου. Το βελγικό συνέδριο (25-26 του Δεκέμβρη) ζητά να αναθεωρηθεί το καταστατικό, η αναθεώρηση όμως να γίνει στο ταχτικό συνέδριο (το Σεπτέμβρη). Από τη Γαλλία μας έρχονται καθημερινά δηλώσεις επιδοκιμασίας. Εδώ στην Αγγλία όλες αυτές οι μηχανοραφίες δε βρίσκουν φυσικά έδαφος. Και το Γενικό Συμβούλιο δε συγκαλεί βέβαια έκτακτο συνέδριο για το χατήρι μερικών μηχανοράφων και μερικών που κάνουν τον σπουδαίο. Όσον καιρό οι κύριοι αυτοί μένουν σε νόμιμο έδαφος, το Γενικό Συμβούλιο ευχαρίστως τους αφήνει να κινούνται. Αυτός ο συνασπισμός των πιο ετερόκλητων στοιχείων σύντομα θα διαλυθεί. Μόλις όμως κάνουν κάτι ενάντια στο καταστατικό ή στις αποφάσεις του Συνεδρίου, το Γενικό Συμβούλιο θα κάνει το χρέος του.

Αν αναλογιστεί κανείς σε ποια στιγμή-ακριβώς τώρα που παντού αμόλυσαν ενάντια στη Διεθνή όλα τα σκυλιά- οι άνθρωποι αυτοί αρχίζουν τη συνωμοσία τους, τότε δε μπορεί να μην κάνει τη σκέψη ότι οι κύριοι της διεθνούς αστυνομίας έχουν το χεράκι τους στην υπόθεση. Κι έτσι είναι. Στο Μπεζιέ οι μπακουνιστές της Γενεύης έχουν ανταποκριτή τους τον διευθυντή της αστυνομίας! Δύο απ’ τους κυριότερους μπακουνιστές, ο Αλμπέρ Ρισάρ από τη Λυών κι ο Λεμπλάν, ήταν εδώ και δήλωσαν στον εργάτη Σολλ απ’ τη Λυών στον οποίο αποτάνθηκαν, ότι το μοναδικό μέσο για ν’ ανατραπεί ο Θιέρσος, είναι να φέρουν πάλι στο θρόνο τον Βοναπάρτη και γι’ αυτό ακριβώς περιοδεύανε με βοναπαρτικά λεφτά, για να κάνουν ανάμεσα στους πρόσφυγες προπαγάνδα υπέρ της βοναπαρτικής παλινόρθωσης! Οι κύριοι αυτοί το ονομάζουν αυτό αποχή από την πολιτική! Στο Βερολίνο ο πληρωμένος από τον Βίσμαρκ “Νέος Σοσιαλδημοκράτης” σφυρίζει τον ίδιο ακριβώς σκοπό. Ως ποιο βαθμό έχει η ρωσική αστυνομία το δαχτυλάκι της στην υπόθεση, είναι ζήτημα που το αφήνω ανοιχτό για την ώρα, ο Μπακούνιν όμως ήταν χωμένος ως τ’ αφτιά στην υπόθεση Νετσάγιεφ (το διαψεύδει, βέβαια, μα εμείς έχουμε εδώ τα πρωτότυπα των ρωσικών αναφορών, και μια που και ο Μαρξ και γω καταλαβαίνουμε τα ρούσικα, δε μπορεί να μας γελάσει). Κι ο Νετσάγιεφ, είτε είναι ρώσος προβοκάτορας, είτε οπωσδήποτε έχει δράσει σαν να ήταν τέτοιος, και ακόμα ανάμεσα στους ρώσους φίλους του Μπακούνιν υπάρχουν κάθε λογής ύποπτα άτομα.

Λυπάμαι πολύ που χάσατε τη θέση σας, σας είχα γράψει ρητά να αποφεύγετε κάθε τι που θα μπορούσε να οδηγήσει ως εκεί. Η παρουσία σας στο Μιλάνο έχει για τη Διεθνή πολύ μεγαλύτερη σπουδαιότητα από τη λίγη εντύπωση που μπορεί κανείς να κάνει με μια δημόσια εμφάνιση. Μυστικά θα μπορούσαν επίσης να γίνουν πολλά κτλ. Αν μπορώ να σας βοηθήσω να βρείτε μεταφράσεις κτλ, θα το κάνω με τη μεγαλύτερη ευχαρίστηση. Πέστε μου μονάχα από ποιες γλώσσες και σε ποιες γλώσσες μπορείτε να μεταφράζεται και πώς μπορώ να σας φανώ χρήσιμος.

Ώστε τα αστυνομικά βρωμόσκυλα κατάσχσαν και τη φωτογραφία μου. Σας εσωκλείω μιαν άλη και παρακαλώ να μου στείλετε δυο δικές σας, που η μια τους θα χρησιμεύσει για να καταφέρουμε τη δεσποινίδα Μαρξ να δώσει μια φωτογραφία του πατέρα της για σας (μονάχα αυτή έχει ακόμα μερικές καλές).

Σας παρακαλώ ακόμα να φυλάγεστε κάπως από όλα τα άτομα που συνδέονται με τον Μπακούνιν. Είναι ιδιότητα όλων των αιρέσεων να συνδέονται στενά μεταξύ τους και να μηχανοραφούν- καθετί που λέτε πηγαίνει αμέσως στο Μπακούνιν. Γι’ αυτό να είστε βέβαιος. Μια απ’ τις βασικές του αρχές είναι ότι η τήρηση των υποσχέσεων και άλλα παρόμοια πράγματα είναι καθαρά αστικές προλήψεις, που ο αληθινός επαναστάτης πρέπει, για το συμφέρον της υπόθεσης, να τα αντικρύζει πάντα με περιφρόνηση. Στη Ρωσία, αυτά τα λέει ανοιχτά, στη δυτική Ευρώπη τα διδάσκει μυστικά.

Γράψτε μου πολύ σύντομα. Αν καταφέρουμε να μην πάρει μέρος το τμήμα του Μιλάνου στο χορό των άλλων ιταλικών τμημάτων, αυτό θα ήταν πολύ καλό…

(δαχτυλογραφήθηκε από το Κ.Μαρξ & Φ.Ένγκελς, Διαλεχτά Έργα, τόμος 2, σ.548-555, εκδοτικό της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, Δεκέμβρης 1951)

1Πρόκειται για το Συνέριο της Βέρνης του αστικού Συνδέσμου για την Ειρήνη και την Ελευθερία, που ένας από τους ηγέτες του ως τον Οχτώβρη του 1868 ήταν κι ο Μπακούνιν (σημ. Σύντ.)

2Πρόκειται για τις αποφάσεις του Συνεδρίου της 1ης Διεθνούς, που έγινε στη Βασιλεία από τις 6 ως τις 12 του Σεπτέμβρη 1869 (Σημ. Συντ.)

3Κάτοικοι του Ιούρα, ορεινής περιοχής στην Ελβετία (Σημ. Συντ.)

4Πρόκειται για τη Συνδιάσκεψη του Λονδίνου της 1ης Διεθνούς που έγινε από τς 17 ως τις 23 του Σεπτέμβρη 1871 (Σημ. Συντ.)

5Γαλλικό τμήμα του 1871 (Σημ. Συντ.)

6Το Συνέδριο της Ομοσπονδίας του Ιούρα, που συνήλθε το Νοέμβρη του 1871 στο Σονβιλιέ, αποτάνθηκε σ’ όλα τα τμήματα της Διεινούς με μιαν εγκύκλιο γεμάτη συκοφαντικές επιθέσεις ενάντια στο Γενικό Συμβούλιο και ενάντια στις αποφάσεις της Συνδιάσκεψης της Διεθνούς στο Λονδίνο (1871). Η εγκύγκλιος απαιτούσε την άμεση σύγκληση ενός παγκόσμιου Συνεδρίου (Σημ. Συντ.)

7Πρόκειται για την συνταγμένη από τον Μαρξ εγκύκλιο “Les pretendues scissions dans l’Internationale”(“Οι δήθεν διασπάσεις στη Διεθνή”) που ξεσκέπαζε πέρα για πέρα τη διασπαστική δράση των μπακουνιστών (Σημ. Συντ.)

Tagged: "Νέος Σοσιαλδημοκράτης", 1η Διεθνής, Alliance de la Democratie Socialiste, “Egalite”, “Revolution Socialiste”, Αλμπέρ Ρισάρ, Βίσμαρκ, Γλάδστων, Κούνο, Λένιν, Λασσάλ, Λεμπλάν, Λιμπερτέ, Μπόλτε, Μπακούνιν, Μπεγκέλλι, Μαρξ, Μαντσίνι, Νετσάγεφ, Προυντόν, Στάλιν, Σαιν Σιμόν, Σβάιτσερ, Σολλ, Χινς, μουτουαλιστές, Section Francaise de 1871