Μαοϊκοί στη μετασταλινική-αντισταλινική ΕΣΣΔ
Σοβιετικοί Κοκκινοφρουροί: «Η Σοβιετική Ένωση έχει ανάγκη το Μάο Τσε Τουνγκ»
του Αλεξέι Βόλινιετς
Μεταξύ 1960 και 1980 δεκάδες μαοϊκών ομάδων δρούσαν στη Ρωσία αγωνιζόμενες εναντίον του «αστικού εκφυλισμού» της γραφειοκρατίας
Στην Ιστορία των κινημάτων αντιφρονούντων στη Σοβιετική Ένωση, τα «δημοκρατικά»-φιλοδυτικά στοιχεία αυτών των κινημάτων συγκεντρώνουν σχεδόν αποκλειστικά την προσοχή, για λόγους προφανείς. Εξαιρετικά λιγότερη σημασία έχει αποδοθεί στους εθνικιστές του «Ρωσικού κόμματος» και τους διάφορους αριστερούς αντιφρονούντες. Όμως οι πλέον «άτυχες», από την άποψη της προσοχής των ιστοριογράφων, ομάδες αντιφρονούντων είναι αυτές των οπαδών του Προέδρου Μάο, των σοβιετικών «Κοκκινοφρουρών». Έχουν μείνει εκτός ιστορίας τόσο από τις «Δυτικές φωνές» όλων εκείνων των χρόνων και έχουν αγνοηθεί και από τη σύγχρονη ιστορική μνήμη όλων των άλλων ομάδων. Ωστόσο, εκείνοι που αποπειράθηκαν να επαναλάβουν τα μαθήματα της «Μεγάλης Πολιτιστικής Επανάστασης» στη Σοβιετική Ένωση δεν ήταν λιγότεροι από όσους προωθούσαν εντός Σοβιετικής Ένωσης τα μοντέλα της δυτικού τύπου δημοκρατίας.
Μετά το θάνατο του Στάλιν και ιδιαίτερα μετά το 20ό συνέδριο του ΚΚΣΕ, για πολλούς πολίτες της ΕΣΣΔ που ειλικρινά πίστευαν στο Μπολσεβικισμό, ο ηγέτης του «Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος» φυσιολογικά καθίστατο ο Μάο Τσε Τουνγκ. Ο σύντροφος Μάο, ένας παλιός και ένδοξος παρτιζάνος, καθοδηγώντας υπό την κόκκινη σημαία του την πολυπληθέστερη χώρα του κόσμου, φαινόταν να έχει τη σοφία να παίξει ασύγκριτα πιο αποτελεσματικά το ρόλο του παγκόσμιου ηγέτη σε σχέση με έναν επαγγελματία του κομματικού μηχανισμού με ένα μάλλον όχι καθαρό βιογραφικό όπως ήταν ο Νικήτα Σεργκέγιεβιτς Χρουσώφ.
Σοβιετικοί υπέρ του Λενινιστικού Σοσιαλισμού
Και ο σοβιετικός ηγέτης αναμφίβολα δεν αισθανόταν καλά με αυτό το γεγονός. Όπως, για παράδειγμα, το Μάρτη του 1962, όταν ένας 40χρονος εργάτης ονόματι Κουλάκοφ, μέλος του σοβιετικού Κομμουνιστικού Κόμματος, και εργαζόμενος στην κατασκευή του Υδροηλεκτρικού Σταθμού Ενέργειας στο Μπρατσκ στην περιφέρεια Ιρκούτσκ, έστειλε μια επιστολή στο Χρουσώφ. Στο γράμμα, ο προλετάριος αυτός δεν μάσαγε τα λόγια του απέναντι στον α’ γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής:
«Οι κύριες μάζες των σοβιετικών λαών πιστεύουν ότι είσαι ένας εχθρός του Κόμματος των Λένιν και Στάλιν. Με μια λέξη, έχεις παραμείνει ένας ζωντανός Τροτσκιστής (…) Ο Β.Ι. Λένιν ονειρευόταν να κάνει την Κίνα ένα φίλο του σοβιετικού λαού και αυτό το όνειρο το έκανε πραγματικότητα ο σύντροφος Στάλιν. Όμως εσύ κατέστρεψες αυτή τη φιλία. Ο Μαο είναι ενάντια στη βεβήλωση που κάνεις στο λενινιστικό κόμμα και το Στάλιν. Οι Λένιν και Στάλιν με συνέπεια πάλευαν εναντίον των εχθρών της επανάστασης και ήταν νικηφόροι στην ανοιχτή μάχη, μη φοβούμενοι τη φυλάκιση. Εσύ είσαι ένας δειλός και προβοκατόρικος παράγοντας. Όταν ο σύντροφος Στάλιν ζούσε τον έγλειφες, και τώρα πετάς λάσπη εναντίον του(…)».
Για αυτή του την επιστολή, ο Κουλάκοφ εξέτισε ποινή φυλάκισης ενός έτους, κατηγορούμενος για «αντισοβιετική προπαγάνδα». Παρόμοιες διακηρύξεις, μερικές εκ των οποίων και δημόσιες, δεν έλειπαν. Στο Κίεβο, στις 18 Μάρτη της ίδιας χρονιάς (1962), κατά τις εκλογές του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ, ένας 45χρονος πρόεδρος Κολχόζ και μέλος του σοβιετικού ΚΚ ονόματι Μπόρις Λοσκούτοφ, διένειμε προκηρύξεις με το παρακάτω κείμενο: «Ζήτω το Λενινιστικό Κόμμα χωρίς το φαφλατά και προδότη Χρουσώφ. Οι πολιτικές αυτού του τρελού οδήγησαν στην απώλεια της Κίνας, της Αλβανίας και εκατομμυρίων άλλων πρώην φίλων μας. Η χώρα έχει φτάσει σε αδιέξοδο. Ας συσπειρωθούμε. Ας σώσουμε τη χώρα».
Ο συλληφθείς πρόεδρος κολχόζ καταδικάστηκε αργότερα σε 4ετή φυλάκιση.
Τη νύχτα της 18ης Ιούνη 1963 στην πόλη Μένα της περιφέρειας Τσερνιγκόφσκαγια στην Ουκρανία, ένας 27χρονος καλλιτέχνης του θεάτρου της πόλης, ο Ιβαν Πανασέτσκι, τοποθέτησε κάποια αυτοσχέδια πλακάτ με τα συνθήματα «Η χρουσωφική αναρχία σκότωσε την αλήθεια για την εποχή της διακυβέρνησης του Στάλιν ώστε να αρπάξει την εξουσία!», «Κάτω η Χρουσωφική αναρχία! Ζήτω το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας»! «Ζήτω ο Μάο Τσε Τουνγκ- ο ηγέτης των εργατών σε όλο τον κόσμο!».
Τη νύχτα μεταξύ 3ης και 4ης Αυγούστου 1963 στην πόλη Βατούμ της Γεωργίας όπου ο νεαρός Στάλιν άρχιζε τις πρώτες του πρακτικές ενέργειες ως επαναστάτης, τρεις πολίτες της Σοβιετικής Ένωσης, ο 28χρονος Γκ. Σβανίτζε, η 24χρονη σύζυγός του Λ. Κιζίλοβα και ο 23χρονος σύντροφός τους Β. Μιμινοσβίλι (όλοι τους μέλη της Κομσομόλ) πέταξαν τρικάκια με το αίτημα της ανατροπής του Χρουσώφ και της υπεράσπισης της μνήμης του Στάλιν. Στο κείμενο των τρικάκια, οι νεαροί κομσομόλοι έγραφαν «Ο ηγέτης μας είναι ο Μάο Τσε Τουνγκ!» και «Η ΕΣΣΔ χρειάζεται το Μάο Τσε Τουνγκ!».
Την 1η Ιούνη 1964 στην πόλη Ντόνετσκ, ο 37χρονος ανθρακωρύχος Βασίλιι Πολουμπάν κόλλησε προκηρύξεις στην πόλη με το κάλεσμα «Υποστηρίξτε τις σχέσεις με τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας η οποία παλεύει για παγκόσμια ειρήνη και δημοκρατία! Λένιν! Στάλιν! Χρουσώφ, δίνε του!». «Οι Λένιν και Στάλιν θα ζουν αιώνια! Κάτω η Χρουσωφική δικτατορία, η οποία μολύνει τα μυαλά της εργατικής τάξης!». «Το Κόμμα των Λένιν και Στάλιν θα μας οδηγήσει στη νίκη, στην ενότητα των κομμουνιστών! Κάτω ο Ν.Σ. Χρουσώφ! Ζήτω οι φίλοι της Κίνας!».
Αυτά ήταν μόνο λίγα παραδείγματα της κόκκινης διαφωνίας εκείνων των χρόνων όπου ο πρώην ηγέτης της ΕΣΣΔ, Χρουσώφ, αντιπαρατιθόταν στον άτυπο ηγέτη του «παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος», Μάο. Αυτή η στάση της κοινωνίας, μεταξύ άλλων, οδήγησαν και αυτές στην αποπομπή του Νικίτα Σεργκέγιεβιτς από την εξουσία. Όμως αξίζει να σημειωθεί πως και μετά την παραίτηση Χρουσώφ εκείνη οι πολίτες της ΕΣΣΔ που υποστήριζαν τις ιδέες του συντρόφου Μάο εξακολουθούσαν να μη σταματούν τη δράση τους. Επιπροσθέτως, ήταν τότε ακριβώς που η «πολιτιστική επανάσταση» στην Κίνα ήταν στην κορύφωσή της και πολλοί σοβιετικοί πολίτες δεν ήταν ενάντια στην εφαρμογή όλων των μεθόδων των Κοκκινοφρουρών εναντίον των δικών τους γραφειοκρατών…
Από το Γενάρη ως το Μάρτη του 1967, ένας 21χρονος φοιτητής της σχολής αεροπορίας, ο Α. Μακόφσκι μοίραζε φυλλάδια στη Μόσχα σε διάφορες περιστάσεις. Φυλλάδια που, σύμφωνα με τους ανακριτές του γραφείου Γενικού Εισαγγελέα της Σοβιετικής Ένωσης «προπαγάνδιζαν τις ιδέες του Μάο Τσε Τουνγκ». Τμήμα των φυλλαδίων διανεμήθηκαν στην Κόκκινη Πλατεία, κοντά στο Κρεμλίνο. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτή η δράση στο Κρεμλίνο συνέβη ένα χρόνο πριν την πολύ διάσημη «Διαδήλωση των Εφτά» τον Αύγουστο του 1968 που πολύ χαιρετίστηκε από τα δυτικά ΜΜΕ.
Στις 13 Φλεβάρη 1967 στην πόλη Κομσομόλσκ Να Αμούρε, 6.000 χιλιόμετρα μακριά από τη Μόσχα, ένας 20χρόνος, μέλος της Κομσομόλ, ο μηχανικός του ναυτικού ομίλου της πόλης, Β. Ερμόχιν, ο 21χρονος φοιτητής του Ιατρικού Ινστιτούτου και μέλος της Κομσομόλ Μ. Τσίρκοφ και ο 30χρονος κομμουνιστής και επαγγελματίας δύτης, Π. Κορογκόντσκι, κόλλησαν προκηρύξεις που διακήρυτταν ότι «Ο Μάο Τσε Τουνγκ είναι ένας κόκκινος ήλιος στην καρδιά μας! Προλετάριοι κομμουνιστές, εμπρός στον αγώνα εναντίον της συμμορίας των σύγχρονων ρεβιζιονιστών, των διαδόχων του Χρουσώφ!».
Σχεδόν την ίδια χρονική περίοδο, στις 16 Φλεβάρη 1967, στην άλλη άκρη της ΕΣΣΔ, στο Ουκρανικό Ντόνετσκ, ο 35χρονος ανθρακωρύχος Π. Μέλνικοφ κρέμασε στον πίνακα ανακοινώσεων μερικές χειρόγραφες προκηρύξεις του που εκθείαζαν το Μάο Τσε Τουνγκ και καλούσαν στην ανατροπή του Μπρέζνιεφ.
Αυτά είμαι μόνο μερικά παραδείγματα παρόμοιων δράσεων που έχουν διατηρηθεί για εμάς από το γραφείο Εισαγγελέα και την KGB. Όμως, πέρα από μεμονωμένες ατομικές δράσεις στη Σοβιετική Ένωση εκείνων των χρόνων, προέκυψαν και κύκλοι κομμουνιστών «στην παρανομία» που βασίζονταν στις ιδέες και τα επαναστατικά συνθήματα του Μάο.
Οι αδελφοί Ρομανένκο, οι Σοβιετικοί Μαοϊκοί που έγιναν γνωστοί στην Κίνα
Μια από τις πρώτες τέτοιες ομάδες προέκυψε το 1964 στην Ουκρανία στη βιομηχανική περιφέρεια Χαρκόβου όπου η «προλεταριακή παράδοση» δεν είχε καταστεί ακόμα ένα απλοϊκό προπαγανδιστικό κλισέ της ύστερης σοβιετικής περιόδου. Εκεί, στην πόλη Μπαλάκλεγια, όχι πολύ μακριά από το Χάρκοβο, σχηματίστηκε μια μαρξιστική ομάδα υπό τον τίτλο «Εργατικό – Αγροτικό Επαναστατικό Κόμμα Κομμουνιστών». Οι ιδρυτές του ήταν τα αδέλφια Άντολφ και Βλαντίμιρ Ρομανένκο. Ο 35χρονος Βλαντίμιρ Ρομανένκο εργαζόταν ως ηλεκτρολόγος στο Χάρκοβο και αργότερα σπούδασε στη Σχολή Δημοσιογραφίας στο Πανεπιστήμιο του Λένινγκραντ. Ο 33χρονος αδελφός του Άντολφ εργαζόταν σε μια εφημερίδα με τίτλο «Σφυροδρέπανο» στη βιομηχανική περιοχή της πόλης.
Στο Λένινγκραντ ο Βλαντίμιρ Ρομανένκο γνωρίστηκε με σπουδαστές από την Κίνα από τους οποίους έλαβε μαοϊκή φιλολογία. Ήδη το Σεπτέμβρη του 1963, οι αδελφοί συνέταξαν και έστειλαν μια διακήρυξη στην Κεντρική Επιτροπή του ΚΚ Κίνας με κριτική στο νέο πρόγραμμα του ΚΚΣΕ που είχε υιοθετηθεί στο 22ο συνέδριο το 1961. Ένα αντίγραφο της διακήρυξης αυτής έδωσαν στον κινέζο πολίτη Τσζάν Νταντί, φοιτητή του ινστιτούτου στο Λένινγκραντ, ώστε αυτός να τη στείλει στην Κίνα, στην Κεντρική Επιτροπή του ΚΚ Κίνας.
Όπως έγραφε αργότερα στην έκθεσή του στο Κρεμλίνο ο εισαγγελέας της περιφέρειας Χαρκόβου, οι αδελφοί Ρομανένκο «υποκύπτοντας στην επιρροή της κινεζικής προπαγάνδας, αποφάσισαν να δημιουργήσουν μια παράνομη ριζοσπαστική αριστερίστικη οργάνωση γιατί είχαν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το ΚΚΣΕ είχε σταματήσει να εκπροσωπεί τα συμφέροντα των εργατών και είχε εκφυλιστεί από ένα επαναστατικό κόμμα σε ένα κόμμα που εκπροσωπούσε μικροαστικά συμφέροντα και εν τέλει είχε καταλήξει να είναι μια αντιδραστική δύναμη».
Το Σεπτέμβρη του 1964, οι Ρομανένκο είχαν τελειώσει την εκπόνηση του προγράμματος του «Εργατικού – Αγροτικού Επαναστατικού Κόμματος Κομμουνιστών». Το πρόγραμμα περιείχε, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα:
«Το χάσμα στους μισθούς μεταξύ του μέσου εργάτη και των ανώτερων εξειδικευμένων ή των γραφειοκρατών γραφειάδων συνεχίζει να μεγαλώνει καθημερινά (…) και ακόμα και τώρα οι γραφειάδες των υπηρεσιών και ακόμα και τα όργανα του λεγόμενου κομματικού-κρατικού ελέγχου κλέβουν την υπεραξία που παράγουν οι παραγωγικές τάξεις (…)
Ο ισχυρισμός ότι η δικτατορία του προλεταριάτου έχει καταστεί ξεπερασμένη δεν είναι χρήσιμος ούτε στην εργατική ούτε στις αγροτικές τάξεις αλλά σε όσους εκείνους που και μόνη η αναφορά στον όρο «δικτατορία της εργατικής τάξης» τούς προκαλεί πονόδοντο, σε όσους είναι βολικότερο να λεηλατούν το προϊόν της υπεραξίας στο πλαίσιο ενός «εθνικού» μισοαστικού κράτους. Και όταν το ηγετικό κόμμα δεν παλεύει εναντίον αυτής της κατάστασης, αλλά τη βοηθά να νομιμοποιηθεί, τότε αυτό το κόμμα είναι ένα μικροαστικό κόμμα (…)
Το ΚΚΣΕ έχει διαγράψει την πορεία του ως ένα πολιτικό κόμμα ικανό να ηγηθεί των μαζών στο δρόμο που χάραξε ο μεγάλος Λένιν (…) Επομένως, δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο. Θα πρέπει το συντομότερο δυνατό κάποιος να εξοπλίσει την εργατική τάξη και τους αγρότες των συλλογικών αγροκτημάτων με μια αυθεντική μαρξιστική επαναστατική θεωρία (..) Για να γίνει αυτό είναι απαραίτητη η δημιουργία οργανώσεων σε κάθε εργοστάσιο, σε κάθε επιχείρηση, σε όλα τα συνεταιριστικά και κρατικά αγροκτήματα, σε όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, στις στρατιωτικές μονάδες, προκειμένου να εξηγηθεί η ρεβιζιονιστική φύση του προγράμματος του ΚΚΣΕ».
Στα τέλη του φθινοπώρου του 1964, οι αδελφοί Ρομανένκο συνελήφθησαν από την KGB. Κατά την ανάκριση, ο Άντολφ Ρομανένκο συνέχιζε να εκφράζει τις σκέψεις του πλήρως κατά το πνεύμα της «Πολιτιστικής Επανάστασης» του Προέδρου Μάο:
«Και τώρα πιστεύω πως στη χώρα μας ακόμα και σήμερα υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις για την άνθιση μικροαστικών στοιχείων. Κατά την άποψή μου, για όσο οι ηγέτες του ΚΚΣΕ τόσο στο κέντρο όσο και στην περιφέρεια, οι ηγέτες της σοβιετικής κυβέρνησης και των τοπικών σοβιέτ, οι ηγέτες των διοικητικών μηχανισμών έχουν όλα τα προνόμια που μπορεί κανείς να φανταστεί, για όσο ο υλικός πλούτος διανέμεται, κατά την άποψή μου, λανθασμένα, μέχρι να σταματήσει αυτό, θα πιστεύω πως στη χώρα μας μια μικροαστική ιδεολογία θα ανθίζει. Και οι μηχανισμοί των σοβιέτ, του κόμματος και της διοίκησης θα προσπαθήσουν να νομιμοποιήσουν τα προνόμιά τους και την ανισότητα στη διανομή του υλικού πλούτου.
Από αυτό συνάγω το συμπέρασμα πως η αδελφότητα και η ισότητα είναι εκτός συζήτησης στην παρούσα φάση και πιστεύω ότι το ΚΚΣΕ δεν μπορεί να εκφράζει τη λαϊκή θέληση (…) Πιστεύω πως τα συμφέροντα των εργαζομένων και της ηγεσίας είναι διαμετρικά αντίθετα το ένα προς το άλλο και από αυτό, πιστεύω πως δεν υπάρχει ενότητα κόμματος και λαού».
Οι αδελφοί Ρομανένκο σώθηκαν από μια μακρόχρονη καταδίκη πρακτικά με την παρέμβαση του Μάο Τσε Τουνγκ. Οι Ρομανένκο συνελήφθησαν μία μέρα πριν από την έκτακτη Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής στην οποία ο Χρουσώφ αποπέμφθηκε. Οι νέοι ηγέτες του ΚΚΣΕ, Μπρέζνιεφ και Σελέπιν, οργανωτές της αποπομπής Χρουσώφ, ήλπιζαν πως χωρίς να αλλάξουν την εγχώρια και εξωτερική πολιτική της ΕΣΣΔ, να προσπαθήσουν κάπως να ξεπεράσουν το σχίσμα με την κομμουνιστική Κίνα. Επομένως, σε μια συνεδρίαση στο Κρεμλίνο, όπου προσκλήθηκαν και οι ιθύνοντες του γραφείου Εισαγγελέα και του τμήματος της KGB στην περιφέρεια Χαρκόβο, ελήφθη η απόφαση να μην πάει στο δικαστήριο η υπόθεση εναντίον των σοβιετικών Μαοϊκών οι οποίοι ήταν πολύ γνωστοί στην Κίνα. Οι αδελφοί Ρομανένκο λίγους μήνες μετά αποφυλακίστηκαν, όμως έκτοτε βρίσκονταν υπό στενή παρακολούθηση από την KGB και έτσι πρακτικά αποκλείστηκε κάθε πιθανότητα συνέχισης της πολιτικής τους δραστηριότητας.
Ένα ευρύ φάσμα παράνομων μαοϊκών ομάδων δημιουργήθηκε στην πρωτεύουσα της ΕΣΣΔ στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’60 όπου ήταν πολύ έντονο ακόμα το παράδειγμα της «Μεγάλης Πολιτιστικής Επανάστασης». Στη δυτική Ευρώπη έλαβε τη μορφή της παρισινής φοιτητικής εξέγερσης, στη Σοβιετική Ένωση μια τέτοια ανοιχτή εξέγερση ήταν ανέφικτη, όμως η ηχώ των Κοκκινοφρουρών γινόταν αισθητή ακόμα και εδώ. Χιλιάδες φοιτητές και διδακτορικοί φοιτητές από τη Μαοϊκή Κίνα σπούδαζαν στα σοβιετικά πανεπιστήμια και τα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Και ήτα μέσω αυτών των φοιτητών που έφτανε στα χέρια των συμφοιτητών τους έντυπα των Κοκκινοφρουρών.
Μεταξύ 1965 και 1967, μια μικρή μαρξιστική ομάδα έδρασε στη Μόσχα με επικεφαλής δύο βοηθούς ερευνητών στο Οικονομικό Ινστιτούτο των Παγκόσμιων Σοσιαλιστικών Συστημάτων στη Σοβιετική Ακαδημία Επιστημών. Αυτή ήταν ο 35χρονος υπήκος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας Χο Νταν Τσιν και ο 30χρονος σοβιετικός πολίτης Γκ. Ιβάνοφ. Από κοινού κυκλοφορούσαν φιλολογία ζύμωσης από την Κίνα στη Μόσχα και επίσης δημιούργησαν μια μεγάλη γκάμα προπαγανδιστικού υλικού που αποκάλεσαν «Μανιφέστο Σοσιαλισμού (το Πρόγραμμα του Επαναστατικού Σοσιαλιστικού Κόμματος Σοβιετικής Ένωσης)». Το Φλεβάρη του 1967, ο κινέζος Χο και ο ρώσος Ιβάνοφ συνελήφθησαν από την KGB. Το 1968 στη Μόσχα, ο 30χρονος οικοδόμος Γκ. Σουντάκοφ και ο 20χρονος αδελφός του Β. Σουντάκοφ δημιούργησαν μια μικρή ομάδα, την «Ένωση Πάλης Εναντίον του Ρεβιζιονισμού». Από το Φλεβάρη ως τον Ιούνη του 1967 κυκλοφορούσαν φιλολογία από την επαναστατική Κίνα καθώς και δικές τους προκηρύξεις που παρήγαγαν με το δικό τους αυτοσχέδιο εκτυπωτικό μηχανισμό.
Στις 24 Φλεβάρη του 1976, την ημέρα της έναρξης του 25ου συνεδρίου του ΚΚΣΕ, τέσσερις νέοι πέταξαν και κόλλησαν πάνω από 100 προκηρύξεις στις εισόδους των σπιτιών στην κεντρική περιοχή Νιέβσκι Προσπέκτ στο Λένινγκραντ. Οι χειρόγραφες προκηρύξεις κατέληγαν στο κάλεσμα «Ζήτω η νέα επανάσταση! Ζήτω ο κομμουνισμός!».
Μόνο μετά από κάποιο διάστημα μπόρεσε τελικά η KGB να ανακαλύψει ότι οι συμμετέχοντες σε αυτή την κίνηση ήταν οι πρωτοετείς φοιτητές στα πανεπιστήμια του Λένινγκραντ Αρκάντι Τσουρκόφ, Αντρέι Ρέζνικοφ και ο μαθητής της 10ης τάξης Αλεξάντερ Φομένκο. Ήταν οι οργανωτές μιας παράνομης μαρξιστικής ομάδας που ονομαζόταν «Η Σχολή Του Λένινγκραντ». Ο άτυπος ηγέτης αυτής της ομάδας ήταν ο ταλαντούχος φοιτητής Μαθηματικών Αρκάντι Τσουρκόφ. Από την αρχή της δεκαετίας του 1970 είχε γοητευτεί από τις ιδέες του Μάο Τσε Τουνγκ και παράνομα άκουγε το ρωσόφωνο πρόγραμμα του Ράδιου Πεκίνο.
Εκείνη την περίοδο πλέον κινέζοι σπουδαστές (που τη δεκαετία του 1960 αποτελούσαν την κύρια πηγή διανομής μαοϊκής φιλολογίας στους σοβιετικούς πολίτες) δεν σπούδαζαν πια στη Ρωσία. Όμως στη δεκαετία του ’70 ένας ωκεανός από εκδομένα υλικά εμφανίστηκε (από βιβλία και μπροσούρες) στη Σοβιετική Ένωση που αποκάλυπτε και επέκρινε την πορεία του ΚΚ Κίνας και του Μάο. Στις αρχές της δεκαετίας η Σοβιετική Ζύμωση-Προπαγάνδα όλο και πιο ενεργά και ηθελημένα εργαζόταν εναντίον της μαοϊκής Κίνας περισσότερο από όσο εναντίον της «αστικής Δύσης». Όπως με κάθε αρνητική προπαγάνδα, σε αυτή τη φιλολογία ήταν απαραίτητο να περιγράφονται αυτά τα φαινόμενα και οι δράσεις οι οποίες επικρίνονταν. Όμως αυτό που ήταν αρνητικό γα τους προπαγανδιστές της Κεντρικής Επιτροπής κατέστη πλεονέκτημα για τους «αριστερούς αντιφρονούντες». Με αυτό τον τρόπο, ο Αρκάντι Τσουρκόφ έγινε μαοϊκός, έχοντας διαβάσει όλη τη σοβιετική αντιμαοϊκή προπαγάνδα.
Το 1977 και 1978 οι ηγέτες της «Σχολής του Λένινγκραντ» οργάνωσαν σε ένα σπίτι στα περίχωρα του Λένινγκραντ μια κομμούνα όπου νέοι άνθρωποι ζούσαν μαζί, μελετούσαν και προπαγάνδιζαν στους φοιτητές τις ιδέες του συντρόφου Μάο. Το 1978, η «Σχολή του Λένινγκραντ» απέκτησε σύνδεση με συμπαθούντες φοιτητές από τη Μόσχα, το Γκόρκι (νυν Νίζνι Νοβγκορόντ), τη Ρίγα και κάποιες άλλες πόλεις στη Σοβιετική Ένωση. Ενώ προσπαθούσαν να διοργανώσουν μια παράνομη νεολαιίστικη συνδιάσκεψη με στόχο τη δημιουργία μιας μεγαλύτερης συλλογικότητας- της «Επαναστατικής Κομμουνιστικής Ένωσης Νεολαίας»- οι ηγέτες της «Σχολής του Λένινγκραντ» συνελήφθησαν από την KGB.
Σύντομα μετά τη σύλληψή τους, στις 5 Δεκέμβρη 1978, στο Λένινγκραντ, ένα πρωτοφανές γεγονός έλαβε χώρα: στον Καθεδρικό του Καζάν (στο μέρος όπου έγινε η πρώτη μαζική φοιτητική διαδήλωση εναντίον του Τσάρου το 1876) αρκετές εκατοντάδες νέοι άντρες και γυναίκες συγκεντρώθηκαν από τα ινστιτούτα και τα σχολεία του Λένινγκραντ για να διαμαρτυρηθούν για αυτές τις συλλήψεις. Περίπου 20 άτομα κρατήθηκαν. Κατά τη διάρκεια της δίκης εναντίον του ηγέτη της «Σχολής του Λένινγκραντ», του Α. Τσουρκόφ, μεταξύ 3 και 6 Απρίλη 1979, μια μεγάλη μάζα διαμαρτυρόμενων φοιτητών συγκεντρώθηκε έξω από το δικαστήριο. Ο Αρκάντι Τσουρκόφ καταδικάστηκε σε 5 χρόνια φυλάκιση σε στρατόπεδο αυστηρής φυλάκισης και επιπλέον 2 χρόνια εξορία.
Μαοϊκοί ηγέτες του απεργιακού κινήματος των σοβιετικών εργατών
Όμως οι επαναστατικές ιδέες του Μάο δεν περιορίζονταν μόνο στους κύκλους φοιτητών και μαθητών. Η ύπαρξη τουλάχιστον μίας παράνομης μαρξιστικής ομάδας που όχι μόνο μελετούσε την εμπειρία και τις ιδέες του Μάο Τσε Τουνγκ αλλά επίσης έπαιρνε μέρος στη διοργάνωση επιτυχημένων απεργιών των σοβιετικών εργατών έχει καλά στοιχειοθετηθεί. Αναφέρομαι εδώ στην εμφάνιση κατά τη δεκαετία του ’70 στη βιομηχανική πόλη Κουΐμπισεφ (Σαμάρα) της πολιτικής ομάδας «Εργατικό Κέντρο». Η ομάδα στόχευε στη δημιουργία ενός παράνομου μαρξιστικού κόμματος, του «Κόμματος της Δικτατορίας του Προλεταριάτου».
Την άνοιξη του 1974 στο Κουΐμπισεφ, στο Εργοστάσιο Μασλένικοφ, έλαβε χώρα μια απεργία των εργατών σε ένα εργαστήριο. Το εργοστάσιο παρήγαγε εξοπλισμό για τη σοβιετική πολεμική βιομηχανία. Οι εργάτες δεν είχαν κανένα πολιτικό αίτημα όμως κατάφεραν να πετύχουν μερικές βελτιώσεις στις συνθήκες εργασίας τους από τη διοίκηση και τις τοπικές αρχές που δεν γνώριζαν καθόλου ότι επρόκειτο για οργανωμένη δράση. Κατά το πρότυπο της επιτυχημένης αυτής απεργίας, την επόμενη χρονιά στο εργοστάσιο Μασλένικοφ και σε πλήθος άλλων επιχειρήσεων στην πόλη πάνω από δέκα απεργίες έλαβαν χώρα. Ένα τέτοιο σημαντικό γεγονός για τη Σοβιετική Ένωση άμεσα τράβηξε την προσοχή της KGB όμως αυτή μπόρεσε μόλις μετά από δύο χρόνια εκτεταμένων ερευνών να καταλήξουν στο γεγονός πως η παράνομη μαρξιστική οργάνωση «Εργατικό Κέντρο» οργανωνόταν στην πόλη.
Το εργοστάσιο Μασλένικοφ στο Κουΐμπισεφ
Οι ηγέτες της οργάνωσης ήταν ο 31χρονος Γκριγκόρι Ισάγιεφ, εργάτης στο χυτήριο του εργοστασίου Μασλένικοφ και ο 39χρονος Αλεξέι Ραζλάτσκι, μηχανικός πετρελαίου.
Ήταν οι Ισάγιεφ και Ραζλάτσκι που ήταν οι εμπνευστές και οι διοργανωτές μιας σειράς απεργιών στα εργοστάσια του Κουΐμπισεφ το 1974. Μετά από δύο χρόνια, αυτή η παράνομη μαρξιστική οργάνωση μπορούσε πια να μετρά ήδη πάνω από 30 παράνομα μέλη. Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί πως το «Εργατικό Κέντρο» ήταν μια από τις πιο επιτυχημένες οργανώσεις αντιφρονούντων από την άποψη του συνωμοτικού σχεδιασμού. Τα μέλη του προσεκτικά και επισταμένα μελετούσαν τη συνωμοτική εμπειρία των ρώσων επαναστατών πριν από το 1917 και εκείνη των παράνομων παρτιζάνων στο Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο. Αυτό επέτρεψε στο «Εργατικό Κέντρο» να δρα με επιτυχία από το 1974 ως το 1981.
Ο Αλεξέι Ραζλάτσκι μιλά σε απεργιακή συγκέντρωση
Το 1976, οι ηγέτες του «Εργατικού Κέντρου» συνέταξαν ένα «Μανιφέστο για ένα Επαναστατικό Κομμουνιστικό Κίνημα»:
«Το αντεπαναστατικό πραξικόπημα στην ΕΣΣΔ έλαβε χώρα τόσο σιωπηλά και απροσδόκητα ώστε κανένας δεν το συνειδητοποίησε. Η αυξανόμενα δικτατορική σημερινή σοβιετική διοίκηση στην πορεία μιας δεκαετίας έχει καταφέρει να παρουσιάζεται ως μαρξιστική-λενινιστική ηγεσία και πετυχαίνει να κάνει πλύση εγκεφάλου στους εργάτες με το δημοκρατικό της ρόλο. Ακόμα και το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα συνολικά δεν έχει φτάσει κοντά σε μια πραγματική μαρξιστική αξιολόγηση του τι συμβαίνει στη Ρωσία. Όμως το αντεπαναστατικό πραξικόπημα έχει λάβει χώρα και το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι να το σταματήσουμε.
Το 1961, το Πρόγραμμα του ΚΚΣΕ και αργότερα το πρόσφατο Σύνταγμα του 1977 διατύπωναν ότι τα καθήκοντα της δικτατορίας του προλεταριάτου έχουν υλοποιηθεί και η Σοβιετική Ένωση ανακηρύχτηκε παλλαϊκό κράτος. Όμως για τους μαρξιστές ήταν πάντοτε ξεκάθαρο ότι μέχρι το νικηφόρο προλεταριάτο να μπορεί χωρίς να έχει ανάγκη ένα κράτος, τότε αυτό το κράτος δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά μια επαναστατική δικτατορία του προλεταριάτου.».
Τα μέλη του «Εργατικού Κέντρου» καλούσαν σε επισταμένη μελέτη της εμπειρίας της Κομμουνιστικής Κίνας. Το μανιφέστο τους περιείχε, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα:
«Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’50, η πολιτική ανάπτυξη της Κίνας με έναν επιταχυνόμενο ρυθμό επανέλαβε την εμπειρία της Σοβιετικής Ένωσης. Είναι πιθανό άλλες αρχές και πιθανά γεγονότα που συνδέονται με την είσοδο του Ν.Σ. Χρουσώφ στον πολιτικό στίβο, υποχρέωσαν το Μάο Τσε Τουνγκ να μελετήσει την ισχύ ενός τέτοιου συστήματος που μπορούσε να αναδεικνύει τέτοιους ανθρώπους στην ανώτατη ηγεσία. Μια ανάλυση της κατάστασης επιβεβαίωσε τους χειρότερούς μας φόβους: με μερικές διαφοροποιήσεις, το κινεζικό σύστημα ήταν μια αντιγραφή του ρωσικού. Και στην Κίνα έχει υπάρξει μια καθαρή απόσπαση του κόμματος από τις μάζες, και ο σχηματισμός ενός παρασιτικού οργανισμού στην κορυφή του.
Οι πολιτικές του «Μεγάλου Άλματος προς τα Μπρος» ήταν μια απόπειρα ενεργοποίησης της πρωτοβουλίας των μαζών, προκαλεί τη συνειδητή συσχέτιση των γεγονότων που λάμβαναν χώρα εκεί σε σύγκριση με έναν «ειρηνικό» δρόμο (…) Η «Πολιτιστική Επανάσταση» είναι το άμεσο κάλεσμα για την τιμωρία αυτής της διαμορφούμενης γραφειοκρατίας, μια απόπειρα από ωμά γεγονότα που αποδεικνύουν στις μάζες ότι είναι αυτές που είναι οι κύριοι της κατάστασης, ότι οι συλλογικές τους δράσεις είναι παντοδύναμες.
Ο θάνατος του Μάο Τσε Τουνγκ σήμαινε, όπως ο θάνατος του Στάλιν στη Σοβιετική Ένωση, το τέλος της περιόδου της δικτατορίας του προλεταριάτου».
Η τελική εκκαθάριση των Μαοϊκών από τον Αντρόπωφ
Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, τα μέλη του «Εργατικού Κέντρου» απέκτησαν δεσμούς με υποστηρικτές τους σε πολλές πόλεις της Σοβιετικής Ένωσης, από τη Μόσχα ως το Τιουμέν. Το ζήτημα της δημιουργίας μιας παράνομης μαρξιστικής οργάνωσης τέθηκε και προτάθηκε να αποκαλείται Κόμμα της Δικτατορίας του Προλεταριάτου. Εκείνη την περίοδο, ο αριθμός των παράνομων μελών του «Εργατικού Κέντρου» έφτανε τις αρκετές εκατοντάδες.
Χάρη στις καλά οργανωμένες συνωμοτικές μεθόδους, η KGB δεν είχε καταφέρει να εντοπίσει γεωγραφικά και να ανακαλύψει τις ταυτότητες μεγάλου αριθμού των μελών. Μόλις το 1981 οι υπηρεσίες ασφαλείας μπόρεσαν τελικά να βρουν τα ονόματα των ηγετών της οργάνωσης παρότι σύμφωνα με τη σοβιετική νομοθεσία δεν υπήρχαν γεγονότα από όσα είχαν ανακαλυφτεί τα οποία ήταν επαρκή για να στοιχειοθετηθεί η άσκηση διώξεων, η κράτηση ή η σύλληψη των ηγετών του «Εργατικού Κέντρου».
Ο Αλεξέι Ραζλάτσκι
Όμως στα τέλη του 1981 η διεθνής κατάσταση για της ΕΣΣΔ του Μπρέζνιεφ είχε καταστεί πολύ δύσκολη. Στην Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΣΕ φοβούνταν ότι οι μαζικές δράσεις των εργατών στην Πολωνία και του κινήματος «Αλληλεγγύη» θα μπορούσε να τύχει υποστήριξης μεταξύ των σοβιετικών εργατών. Επομένως, δόθηκε προσωπικά από το Γιούρι Αντρόποφ μια εντολή για τη σύλληψη των ηγετών του «Εργατικού Κέντρου», παρότι η KGB δεν είχε καμία απόδειξη για την παράνομη δραστηριότητά του. Αυτό έλαβε χώρα στις 14 Δεκέμβρη του 1981, μια μέρα μετά την κήρυξη Στρατιωτικού Νόμου στην Πολωνία.
Στο Κουΐμπισεφ συνελήφθησαν οι Ισάγιεφ και Ραζλάτσκι. Παρότι ούτε έρευνες ούτε η κατοπινή ανάκριση μπόρεσαν να συγκεντρώσουν οποιαδήποτε απόδειξη για την παράνομη δραστηριότητά τους, οι ηγέτες του «Εργατικού Κέντρου» καταδικάστηκαν σε μακροχρόνιες φυλακίσεις το Νοέμβρη του 1982. Ο Αλεξέι Ραζλάτσκι καταδικάστηκε σε 7 χρόνια κάθειρξη και 5 χρόνια εξορία και ο Γκριγκόρι Ισάγιεφ σε 6 χρόνια φυλάκιση και 5 χρόνια εξορία.
Οι απογοητευμένοι σοβιετικοί κοκκινοφρουροί από το Λένινγκραντ και τη Σαμάρα θα απελευθερώνονταν λίγα χρόνια αργότερα, κατά την κορύφωση της περεστρόικα. Και εδώ ξεκινά μια εντελώς διαφορετική ιστορία- ο Αρκάντι Τσουρκόφ, που κάποτε προπαγάνδιζε τις ιδέες του Μάο στο μπρεζνιεφικό Λένινγκραντ θα μετανάστευε στο Ισραήλ και ένας αυθεντικός κοκκινοφρουρός θα κατέληγε παραστρατιωτικός σε ένα κιμπούτζ…
Το κείμενο στα ρωσικά: http://rusplt.ru/policy/sovetskie-hunveybinyi-sssr-nujen-mao-dzedun.html
Μετάφραση στα αγγλικά από τα ρωσικά:
παρα ποδα 