Η Υποθεση Τουχασεφσκι

Η υπόθεση  Tukhachevskii

γράφτηκε από τον Grover Furr (Montclair State University)

δημοσιεύθηκε αρχικά στη «HISTOIRE RUSSE», 13, Αριθ. 2-3 (καλοκαίρι-φθινόπωρο 1986), 293-308.

Η αθωότητα του Στρατηγού Tukhachevskii και των άλλων στρατιωτικών διοικητών που καταδικάστηκαν μαζί με αυτόν το 1937 έχει γίνει ευρέως αποδεκτή από σοβιετικούς της μετασταλινικής εποχής και δυτικούς ιστορικούς (1) Η σύγχρονη «επίσημη» φιλολογία για το ζήτημα θεωρεί ότι  «τα ναζιστικά μυστικά αρχεία δεν περιέχουν κανένα είδος στοιχείων » περί π.χ.  μιας συνομωσίας μεταξύ του σοβιετικού στρατιωτικού και της Γερμανίας, ότι «ούτε ίχνος  στοιχείων δεν έχει προκύψει από τα γερμανικά αρχεία.»(2)  Το παρόν άρθρο επανεξετάζει κάποια  από τα στοιχεία που υπάρχουν για την  υπόθεση Tukhachevskii τα οποία  ήρθαν  ως τώρα στο φως από τα αρχεία του Γερμανικού Υπουργείου Εξωτερικών και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι μια συνομωσία κάποιας μορφής μεταξύ του  Tukhachevskii και της γερμανικής Ανώτατης Αρχής μπορεί, στην πραγματικότητα, να υπήρξε.

Το 1974 ένα προσφάτως  ανακαλυφθέν έγγραφο από αυτά τα αρχεία εξετάστηκε από το βρετανό ιστορικό Frederick L.Carsten (3). Είναι μια αναφορά σχετικά με τις έντονες φήμες στο Μόναχο στις αρχές του 1937, η οποία κατέληξε στο γραφείο του αυστριακού καγκελαρίου στη Βιέννη. Μεταξύ άλλων θεμάτων, αναφέρεται στις σχέσεις μεταξύ των Γερμανών και σοβιετικών στρατιωτικών διοικητών, για τις οποίες κάνει τέσσερις παρατηρήσεις: 1) Υποστηρίζει ότι άτομα ευρισκόμενα στην κορυφή της ιεραρχίας του Γερμανικού Γενικού Επιτελείου, συμπεριλαμβανομένου του Generaloberst Freiherr Werner Von Fritsch, αρχηγό του Επιτελείου  του γερμανικού στρατού (Chef der Heeresleitung), ήταν εκείνη την περίοδο επιφορτισμένα με τη διαμόρφωση μιας συμμαχίας με τους σοβιετικούς στρατιωτικούς αξιωματούχους 2) Υποστηρίζει ότι ο στρατηγός Tukhachevskii ήταν παρών στις στρατιωτικές ασκήσεις  του γερμανικού στρατού του φθινοπώρου του  προηγούμενου έτους (den vorjährigan detuschen Herbstmanoevern). 3) Εκείνη την περίοδο ο Tukhachevskii φέρεται να έκανε πρόποση στο γερμανικό στρατό «ως πρωτοπόρο (Vorkämpferin) στον αγώνα εναντίον του παγκόσμιου Εβραϊσμού» καθώς επίσης και στον Goëring. 4) Υποστηρίζει ότι οι γερμανοί στρατιωτικοί παρακολουθούσαν από κοντά την «πάλη για την εξουσία που λαμβάνει χώρα στη Ρωσία» με τις ελπίδες ότι ο Στάλιν θα νικιόταν από μια στρατιωτική δικτατορία (4).

Ο  Carsten αρνείται την ισχύ των πρώτων τριών από αυτά τα σημεία για διάφορους λόγους: 1) Υποστηρίζει ότι η τελευταία φορά που οποιοιδήποτε ρώσοι αξιωματούχοι παρευρέθηκαν σε γερμανικά στρατιωτικά γυμνάσια ήταν το φθινόπωρο του 1933. 2) Αν και αναγνωρίζει ότι ο Tukhachevskii συνεχάρη το στρατηγό Ernst Köstring, Γερμανό στρατιωτικό ακόλουθο στη Μόσχα, για την επιτυχή εισβολή του γερμανικού στρατού στη Ρηνανία τον Μάρτιο του 1936, είναι  κατηγορηματικός στο ότι «αυτό δε σημαίνει ότι δήλωνε ανοιχτά αντισημίτης και συμπαθών τη  ναζιστική  ιδεολογία . Ακόμη και ο Karl Radek συνεχάρη το στρατηγό Köstring για την ίδια περίπτωση στη Μόσχα.»(5). 3) Για τον Carsten, η ύπαρξη του παρόντος εγγράφου εξηγείται από την ιστορία ότι το  Sicherheitsdienst του Reinhardt Heydrich (SK, το τμήμα κατασκοπίας των SS) ήταν επιφορτισμένο με την κατασκευή ενός φακέλου με αρκετό  υλικό  ώστε  να ενοχοποιήσει τον Tukhachevskii και έτσι να «αποκεφαλίσει» το σοβιετικό στρατό. Χωρίς καμία αμφιβολία, κατόπιν, το SD «θα διέδιδε αυτές τις «ειδήσεις» για τον Tukhachevskii, τη συμπάθεια  του για το ναζισμό και τις – σύμφωνα με τους ισχυρισμούς -οικείες σχέσεις του με τους κορυφαίους γερμανούς αξιωματούχους.»(6)

Το παρόν άρθρο χρησιμοποιεί μια ανάλυση αυτής της έκθεσης από το αυστριακό Bundeskanzleramt (BKA) ως πλαίσιο μέσα στο οποίο άλλα έγγραφα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων από τα αρχεία του Γερμανικού Υπουργείου Εξωτερικών που αφορούν την υπόθεση Tukhachevskii, επανεξετάζονται. Εξετάζει έναν προς έναν  τους ισχυρισμούς του εγγράφου (1-4), και κάθε μια από τις αντιρρήσεις καθηγητή Carsten (1 -3).

Ο Στρατηγός Ernst Köstring, πρώην γερμανός στρατιωτικός ακόλουθος στη Μόσχα, ανέφερε στα Απομνημονεύματα του που δημοσιεύτηκαν  το 1965 ότι «το φθινόπωρο του 1935 ήταν η τελευταία περίπτωση που ρώσοι αξιωματούχοι παραβρέθηκαν (Teilnahme) σε στρατιωτικές μας ασκήσεις.»(7). Στις επιστολές του προς το Παρίσι την εποχή εκείνη ο  στρατηγός Renondeau, Γάλλος στρατιωτικός ακόλουθος  στο Βερολίνο, ανέφερε ότι σοβιετικοί αξιωματούχοι παρευρέθηκαν στα γερμανικά στρατιωτικά γυμνάσια και το 1936 και 1937 (8). Προφανώς είτε ο Komkor(διοικητής σωμάτων) Orlov (σύμφωνα με το Renondeau) είτε ο Komandarm (διοικητής στρατού) Uborevich (όπως ο  Walter Görlitz λέει) ήταν παρόντες στα γερμανικά γυμνάσια το φθινόπωρο 1936.(9). Οι Tukhachevskii, Uborevich, και Orlov ήταν ενεργά αναμεμειγμένοι με τη σύναψη της σοβιετική στρατιωτικής συνεργασίας με τη Γερμανία στο πλαίσιο της Συνθήκης του Rapallo. Αυτή η ένωση θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για τη φήμη, για την οποία γίνεται λόγος στο αυστριακό έγγραφο BKA, ότι ήταν ο Tukhachevskii που είχε παρευρεθεί στα γερμανικά στρατιωτικά γυμνάσια του 1936 (παρατήρηση 1) — ιδιαίτερα από τη στιγμή που ο Tukhachevskii είχε επισκεφτεί το Βερολίνο τουλάχιστον μιά φορά το 1936.(10) Έτσι, η φήμη ίσως και να μην απέχει πολύ από την πραγματικότητα.

Φαίνεται  δύσκολο για τον Carsten(2) να πιστέψει ότι ο Tukhachevskii είχε κάνει μια τέτοια φιλοναζιστική και αντισημιτική πρόποση, όπως αναφέρει το έγγραφο. Στην πραγματικότητα, το αντίθετο ισχύει: μια τέτοια δήλωση θα ήταν απόλυτα συνεπής με ό,τι   ήταν ευρέως γνωστό για τις απόψεις του   Tukhachevskii.

Το 1928, ένας πρώην γάλλος αξιωματούχος δημοσίευσε μια βιογραφία του Tukhachevskii. Ο «Pierre Fervacque» – ψευδώνυμο  του γάλλου δημοσιογράφου Remy Roure – ήταν συγκρατούμενος αιχμάλωτος πολέμου με τον Tukhachevskii το 1917 στο γερμανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης για αξιωματούχους  στο Ingolstadt, στη Βαυαρία. Στη βιογραφία του παρέθεσε το περιεχόμενο διάφορων συνομιλιών που είχε με το νεαρό ρώσο  υπολοχαγό κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας τους, μεταξύ των οποίων  την εξής:

– «Είστε   αντι-σημίτης, λοιπόν» του είπα.. «Γιατί;»

– «Οι Εβραίοι μας έφεραν το χριστιανισμό. Αυτός  είναι επαρκής λόγος για να τους μισήσει κανείς. Αλλά, έπειτα, είναι μια κατώτερη φυλή. Για να μη μιλήσω και για τους κινδύνους που δημιουργούν στη χώρα μου. Δεν μπορείτε να το καταλάβετε αυτό εσείς οι Γάλλοι, για σας η ισότητα είναι ένα δόγμα. Ο Εβραίος είναι ένα σκυλί, γιος ενός σκυλιού, που διαδίδει τους ψύλλους του σε κάθε χώρα. Είναι αυτός που έχει κάνει τα περισσότερα για να μας εμβολιάσει με την πανούκλα του πολιτισμού του, και ο οποίος θα επιθυμούσε να μας δώσει την ηθική του επίσης, την ηθική του χρήματος, του Κεφαλαίου.»

– Είστε λοιπόν σοσιαλιστής;

– Σοσιαλιστής; Καθόλου! Τι ανάγκη έχετε να με κατατάξετε κάπου! Πέρα απ΄ αυτό, οι πιο μεγάλοι σοσιαλιστές είναι Εβραίοι και το σοσιαλιστικό δόγμα είναι ένας κλάδος του καθολικού χριστιανισμού. … Όχι, Απεχθάνομαι τους σοσιαλιστές, τους εβραίους και  τους χριστιανούς.(11)

Ο Tukhachevskii ουδέποτε διαμαρτυρήθηκε για το περιεχόμενο αυτού του ιδιαίτερα γνωστού βιβλίου. Αντίθετα, μέχρι και λίγο καιρό πριν την εκτέλεσή του, ο  Tukhachevskii διατηρούσε φιλικές σχέσεις με το Roure. Μίλησε με το γάλλο δημοσιογράφο σε ένα συμπόσιο στο Παρίσι το 1936, και έπειτα, τρεις ημέρες αργότερα, είχε άλλη μια, ιδιωτική αυτή τη φορά, συνομιλία μαζί του. Ο Roure αναφέρεται τον Ιούλιο του 1937 ότι, στο βιβλίο του, είχε απεικονίσει   την φρίκη και την αποστροφή  του νεαρού Tukhachevskii για το δυτικό πολιτισμό και μια νεανική αγάπη στην «βαρβαρότητα» σε υψηλούς τόνους (που, σημειώνουμε, θα μπορούσε να είχε κάλλιστα προέλθει και από τους πιο φανατικούς Ναζί). Είκοσι έτη αργότερα οTukhachevskii είχε «μαλακώσει», είχε γίνει θαυμαστής του γαλλικού πολιτισμού,  παραμένοντας όμως «πατριώτης» πανσλαβιστής εθνικιστής και ιμπεριαλιστής που θεωρούσε  ότι, υπηρετώντας τον Μπολσεβικισμό, υπηρετούσε την πατρίδα του. (12)

Έχουμε ως τώρα εξετάσει και  απορρίψει τις δύο πρώτες αντιρρήσεις του Carsten επί της αυστριακής έκθεσης BKA, και έτσι έχουμε καθορίσει ότι οι παρατηρήσεις 2 και 3  που θίγονται σε εκείνη την αναφορά, συμφωνούν  με τα γεγονότα, που επαληθεύονται και από  αλλού. Γυρίζουμε τώρα στα σημεία 4 και 1  του αυστριακού εγγράφου. Το τέταρτο σημείο είναι ο ισχυρισμός ότι οι γερμανοί στρατιωτικοί αξιωματούχοι παρακολουθούσαν την «πάλη για την εξουσία » (εννοώντας τις δίκες της Μόσχας) στην ΕΣΣΔ με την ελπίδα ότι μια στρατιωτική δικτατορία θα αντικαθιστούσε το Στάλιν. Τον Δεκέμβριο του 1936, η σοβιετική κυβέρνηση όρισε  τον David Kandelaki  επικεφαλής της σοβιετικής εμπορικής αντιπροσωπείας στη Γερμανία, με στόχο να βολιδοσκοπήσει τη γερμανική κυβέρνηση σχετικά με τη δυνατότητα για μυστικές συζητήσεις. Μέχρι τις αρχές του 1937 ο Ηitler τις είχε απορρίψει (13) όπως διευκρινίζεται  σε ένα ενδιαφέρον έγγραφο, που αναφέρει ο  Erickson, από τα αρχεία του Γερμανικού Υπουργείου Εξωτερικών, του οποίου η σημασία για την υπόθεση Tukhachevskii δεν έχει ακόμα εκτιμηθεί. Αυτό είναι μια επιστολή στο Δρ. Hjalmar Schacht, προϊστάμενο  της Reichsbank-Γερμανικής Κεντρικής Τράπεζας- και το πρόσωπο  το οποίο ο  Kandelaki είχε πλησιάσει σχετικά με την επιθυμία της σοβιετικής κυβέρνησης για  επίσημες μυστικές συζητήσεις, από το γερμανό  Υπουργό Εξωτερικών,  βαρώνο  Constantine von Neurath.(14). Σε αυτή την επιστολή, ο Neurath συνοψίζει την άποψη του Ηitler, με την οποία ο Neurath δηλώνει επίσης τη συμφωνία του. Αυτή έχει ως εξής:

«Σχετικά με  την ενδεχόμενη αποδοχή των συζητήσεων με τη ρωσική κυβέρνηση, είμαι, σε συμφωνία με το Φύρερ, της άποψης ότι δεν θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε οποιοδήποτε αποτέλεσμα αυτή τη στιγμή, ότι μάλλον θα αξιοποιούταν  από τους Ρώσους για να επιτύχουν το στόχο μιας πιο στενής στρατιωτικής συμμαχίας με τη Γαλλία και, εάν είναι δυνατόν, μιας επίσης  συνδιαλλαγής με την Αγγλία. Μια δήλωση   της ρωσικής κυβέρνησης ότι διαχωρίζει τη θέση της από την Comintern, μετά από αντίστοιχες δηλώσεις  στην Αγγλία και τη Γαλλία, δεν θα είχαν κανένα απτό όφελος και επομένως δεν είναι  ικανοποιητική.»

Ο Neurath προσθέτει, στο σημείο αυτό, μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση: «Θα ήταν   άλλο πράγμα εάν τα πράγματα στη Ρωσία κατευθύνονταν προς έναν  απόλυταρχικό  δεσποτισμό  υπό  τους στρατιωτικούς. Σε αυτή την περίπτωση   δεν πρέπει να αφήσουμε την ευκαιρία να  περάσει για να εμπλακούμε πάλι  στα της Ρωσίας». Η επιστολή Neurath – Schacht είναι της 11ης Φεβρουαρίου 1937, ενώ η συνοδευτική επιστολή στο αυστριακό έγγραφο του BKA, στο κτίριο του BKA, είναι ημερομηνίας τεσσάρων ημερών αργότερα, και η ίδια η έκθεση εξετάζει τα του προηγούμενου μήνα. Κατά συνέπεια η επιστολή αποδεικνύει ότι η φήμη που αναφέρεται στην έκθεση, στην πραγματικότητα, απεικονίζει τις πραγματικές απόψεις της ναζιστικής ιεραρχίας ακριβώς τον επίμαχο χρόνο : με άλλα λόγια, η επιστολή Neurath – Schacht επαληθεύει θαυμάσια το σημείο 4 της αυστριακής έκθεσης BKA.

Στις αρχές του 1937 υπήρχαν δύο κύριοι στρατιωτικοί αξιωματούχοι στη Σοβιετική Ένωση: ο Tukhachevskii και ο Επίτροπος για την Άμυνα, στρατηγός Kliment Voroshilov. Ήταν ευρέως  γνωστό ότι στην ηγεσία των σοβιετικών στρατιωτικών αξιωματούχων υπήρχαν έντονες διαφωνίες(15). Δεν μπορεί κανείς να συνάγει πολλά από  μια φιλονικία e silentio( υπόγεια). Αλλά, στην ίδια επιστολή, ο Neurath, παρακάτω,  σιωπηλά αφήνει τον Schacht να καταλάβει ότι ξέρει ποιον από  τους δύο σοβιετικούς στρατιωτικούς ηγέτες εννοεί: «Επ’  αυτού πρέπει επίσης να σημειώσω, για προσωπική σας ενημέρωση, σύμφωνα με   αξιόπιστες πληροφορίες που φθάνουν σε μας σχετικά με τα γεγονότα στη Ρωσία, πως δεν υπάρχει καμία απολύτως διάσταση μεταξύ του Στάλιν και του Voroshilov. Απ’ όσα μπορούμε να συμπεράνουμε, αυτή η φήμη, η οποία διαδίδεται από τον Τύπο μας επίσης, έχει κατασκευαστεί από κύκλους στη Βαρσοβία.» Ίσως αυτή η περικοπή  προτείνει ότι, με τον Voroshilov να είναι ακόμα ως τότε πιστός σταλινικός, οι γερμανοί  θα ενδιαφέρονταν μόνο για συζητήσεις με τη Ρωσία σε περίπτωση στρατιωτικής δικτατορίας υπό τον  Tukhachevskii.

Απομένει το πρώτο σημείο στην αυστριακή έκθεση BKA, η υποτιθέμενη προσπάθεια από το γερμανικό γενικό επιτελείο  να διαμορφωθεί μια συμμαχία με το σοβιετικό στρατό. Ξεκινώντας, ας σημειώσουμε ότι ο Neurath ήταν πολύ κοντά στον  Fritsch και στο στρατηγό Blomberg, εργάστηκε πίσω από την πλάτη του Ηitler   σε διάφορες περιπτώσεις, και αντικαταστάθηκε ως υπουργός Εξωτερικών από τον Ribbentrop στις 4 Φεβρουαρίου, 1938, την ίδια μέρα που ο Fritsch και ο Blomberg  παραιτήθηκαν   και  δεκάδες άλλων στρατηγών και αξιωματούχων απομακρύνθηκαν για να αντικατασταθούν από  αξιωματικούς πιο φιλικούς με τις επιθυμίες του Hitler για πόλεμο(16). Αν ο Fritsch είχε μυστικές επαφές με τον Tukhachevskii, ο Neurath θα ήταν ενήμερος. Αλλά  υπάρχει κι  άλλη μια ένδειξη της σύνδεσης Tukhachevskii -Fritsch.

Στο διάσημο βιβλίο του I Paid Hitler, ο Fritz Thyssen,  πρώην γερμανός μεγιστάνας χάλυβα, ένας από τους πάρα πολύ επιδραστικούς «Schlotbarone,» τους  μεγιστάνες της βαριάς βιομηχανίας του Ρουρ, και από νωρίς μέλος του ναζιστικού Κόμματος σύνδεσε ρητά τον Tukhachevskii με το Fritsch: «Ο Fritsch υποστήριζε πάντοτε μια συμμαχία με τη Ρωσία, εν τούτοις όχι με μια κομμουνιστική Ρωσία. Προσπάθειες έγιναν για  να καθιερώσουν τις σχέσεις μεταξύ του Fritsch και του ρώσου στρατάρχη Tukhachevskii. Και οι δύο είχαν ένα κοινό σημείο: κάθε ένας επιθυμούσε να ανατρέψει το δικτάτορα στη χώρα του.»(17)

Ο  Thyssen ήταν βεβαίως σε θέση να ξέρει τι είδους μυστικούς συνδέσμους εννοεί, και μπορεί να ήταν μέσα σε αυτούς επίσης, δεδομένου ότι γύρω στο 1936-37 ο ίδιος είχε απογοητευθεί βαθιά με το Ηitler. Ο Καθηγητής Erickson, ο οποίος αναφέρει αυτήν την περικοπή αλλά προφανώς επιθυμεί  να την ξεχάσει, με βεβαιότητα επισημαίνει στο   βιβλίο του ότι «ούτε ένα αποδεικτικό στοιχείο δεν έχει προκύψει που να δικαιολογήσει την κατηγορία για   προδοτικές επαφές με τους Γερμανούς.» Εντούτοις, σε μια υποσημείωση στην ίδια σελίδα αναφέρεται στην περικοπή του Thyssen που αναφέρεται παραπάνω, και προσθέτει την ακόλουθη παρατήρηση: «Είναι δύσκολο να υποστηρίξει  κανείς αυτήν την δήλωση, αν και υπήρχε μια αναφορά σε μια πολωνική εφημερίδα της εποχής ότι μια επιστολή ή σημείωση από τον Fritsch είχε παραληφθεί  από τον Tukhachevskii.»(18)

Υπάρχουν ακόμα περισσότερα στοιχεία από τα  αρχεία του γερμανικού ΥΠ.ΕΞ. που υπαινίσσονται  μια σύνδεση μεταξύ Tukhachevskii και του γερμανικού γενικού επιτελείου. Αυτό είναι το σύνολο των εγγράφων που αναφέρονται στη σελίδα 435 της μελέτης του Erickson,The Soviet High Command. Αυτά τα έγγραφα καταγράφουν το δανεισμό, μεταξύ  Φεβρουαρίου και  Νοεμβρίου 1937, εγγράφων του στρατοδικείου σχετικά με τον  Tukhachevskii όταν ήταν αιχμάλωτος πολέμου στη Γερμανία κατά τη διάρκεια του Α’ παγκόσμιου πολέμου  (τα έγγραφα του δικαστηρίου δεν είναι υπάρχοντα). Μια μελέτη των τεσσάρων αιτημάτων δανεισμού των εγγράφων αποκαλύπτει ότι τα αρχεία για τον Tukhachevskii ζητήθηκαν από τον κλάδο του Πότσνταμ του Heeresarchiv (αρχεία στρατού) από το Wehrmachtamt, Aus. (Ausland) VI, το τμήμα που εξέταζε τους αλλοδαπούς. Το Wehrmachtamt το ζήτησε εξ ονόματος του «GZ.» Αυτό είναι η σύντμηση για το Generalstab-Zentralstellung, την κύρια έδρα του γερμανικού γενικού επιτελείου (19) Το GZ ήταν φυσικά στο Βερολίνο, και διευθυνόταν από το στρατηγό Von Fritsch.

Είναι αξιοσημείωτο ότι κάποιος στα κεντρικά γραφεία (υπό τον Fritsch) του Βερολίνου  παρουσίαζε προφανώς κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον  Tukhachevskii ακριβώς στον ίδιο χρόνο που: 1) η έκθεση στο αυστριακό BKA  κάνει λόγο για το  ενδιαφέρον του Fritsch για μια συμμαχία με σοβιετικό το στρατιωτικό – μια αναφορά  που υποστηρίζεται επίσης από την μαρτυρία του  Thyssen και 2) τόσο η έκθεση όσο και ο Neurath μιλούν για ένα ενδιαφέρον για ένα στρατιωτικό πραξικόπημα στην ΕΣΣΔ.

Η εξέτασή μας της αυστριακής έκθεσης BKA δείχνει ότι, όσον αφορά στις γερμανο-σοβιετικές στρατιωτικές σχέσεις, είναι ιδιαίτερα σύμφωνη με άλλα διαθέσιμα στοιχεία. Τα σημεία 1, 3 και 4 είναι πλήρως σύμφωνα με αυτά τα άλλα στοιχεία, ενώ το σημείο 2 μπορεί απλά να οφείλεται σε μια σύγχυση (ή μπορεί ακόμη και να είναι σωστό  επίσης). Έχουμε τελειώσει επίσης με τις δύο πρώτες   από τις αντιρρήσεις του  καθηγητή Carsten. Εντούτοις, παραμένει το 3ο σημείο του: ότι τα έγγραφα να αφορούσαν τη γνωστή πλοκή του SD να κατασκευάσει έναν φάκελο που θα ενοχοποιούσε τον Tukhachevskii ως προδότη. Ολόκληρο το θέμα αυτής της υποτιθέμενης παραποίησης είναι πολύ σύνθετο, και δεν μπορεί να διευκρινιστεί σε αυτό το άρθρο. Επιπλέον, είναι σε γενικές γραμμές αδύνατο να αποδειχθεί μια άρνηση- σε αυτήν την περίπτωση, ότι καμία γερμανική προσπάθεια παραποίησης δεν έγινε. Κάποιος μπορεί μόνο να εξετάσει τα στοιχεία που αναφέρονται για να υποστηρίξουν την ύπαρξη μιας τέτοιας προσπάθειας παραποίησης και να δουν αν στέκει. Κάμποσες εκτιμήσεις είναι σχετικές με το θέμα αυτό.

Κατ’ αρχάς, οι βασικές πηγές για την ιστορία περί παραποίησης από το SD και το NKVD είναι αναξιόπιστες. Στην εισαγωγή της αγγλικής έκδοσης των Απομνημονευμάτων του Walter Schellenberg, ο Alan Bullock καταλήγει: «ούτε θα ήταν σοφό να γίνει αποδεκτός ο  Schellenberg ως αξιόπιστος μάρτυρας, όπου τα στοιχεία του δεν μπορούν να επαληθευθούν.» Ο Erickson επισημαίνει επίσης διάφορα σημαντικά αποσπάσματα από τον Schellenberg που αναγνωρίζει ότι δεν μπορεί να είναι αληθινές.(20) Η αφήγηση δε του Alfried Naujocks, του ατόμου από τα SS που υποτίθεται ότι ήταν προσωπικά αρμόδιο για την οργάνωση της παραποίησης των εγγράφων   είναι ακόμα πιο εμφανώς ψεύτικη.(21)

Δεύτερον, σύμφωνα με όλα τα πρόσωπα της συνομωσίας για τη χάλκευση αυτή, οι Hitler και Himmler ήταν μέρος της. Αλλά τίποτα έπ’ αυτού δεν θα μπορούσε να προκύψει από τις πιο πρόσφατες αναφορές τους στις στρατιωτικές εκκαθαρίσεις. Παραδείγματος χάριν, ο Himmler φέρεται να έχει συζητήσει την υπόθεση Tukhachevskii σε μια συνομιλία με τον αποστάτη σοβιετικό στρατηγό  Α. Α. Vlasov στις 16 Σεπτεμβρίου 1944 με έναν τρόπο που   καθιστά σαφές  ότι ο Tukhachevskii συμμετείχε σε κάποιου είδους συνωμοσία: «Ο Himmler ρώτησε το Vlasov για την υπόθεση Tukhachevskii. Γιατί αυτή είχε πάει στραβά. Ο Vlasov έδωσε μια ειλικρινή απάντηση: «Ο Tukhachevskii έκανε το ίδιο λάθος που οι άνθρωποί σας έκαναν στις 20 Ιουλίου (21a). Δεν ήξερε το νόμο των μαζών.»( 22) .

Σε μια σημαντική ομιλία στο Posen στις 4 Οκτωβρίου 1943 ο Himmler δήλωσε: «Όταν — πιστεύω ότι ήταν το 1937 ή το 1938 — οι μεγάλες δίκες έλαβαν χώρα στη Μόσχα, και ο πρώην τσαρικός  αξιωματικός στρατιωτικής σχολής, έπειτα μπολσεβίκος στρατηγός, Tukhachevskii, και άλλοι στρατηγοί εκτελέσθηκαν, όλοι μας στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένου ημών στο [ ναζιστικό ] κόμμα και στα SS, ήμασταν της άποψης ότι εδώ το μπολσεβίκικο σύστημα και ο Στάλιν είχαν διαπράξει ένα από τα μεγαλύτερα λάθη τους. Κρίνοντας ως έτσι όμως την κατάσταση εξαπατηθήκαμε οικτρά. Μπορούμε ειλικρινά και με βεβαιότητα να δηλώσουμε κάτι τέτοιο. Πιστεύω ότι η Ρωσία δεν θα είχε αντέξει ποτέ αυτά τα δύο έτη πολέμου — και είναι τώρα στο τρίτο έτος πολέμου –εάν είχε διατηρήσει τους πρώην τσαρικούς στρατηγούς(23)».

Αυτά απηχούσαν ίσως και τις απόψεις του ίδιου του Χίτλερ, γιατί, σύμφωνα με τον Goebbels (ημερολόγιο της 8ης Μαΐου 1943): «Η διάσκεψη των Reichsleiters και των Gauleiters ακολούθησε …. ο Φύρερ  υπενθύμισε την περίπτωση Tukhachevskii και εξέφρασε την άποψη ότι κάναμε λάθος εξ ολοκλήρου τότε να θεωρήσουμε ότι ο Στάλιν θα κατέστρεφε τον κόκκινο στρατό με τον τρόπο που την χειρίστηκε. Το αντίθετο ίσχυε: Ο Στάλιν ξεφορτώθηκε όλη την αντιπολίτευση στον κόκκινο στρατό και με αυτόν τον τρόπο έφερε ένα τέλος στον ντεφετισμό.» (24)

Τέλος, η γερμανική παραποίηση — εάν πράγματι υπήρξε – δεν αποκλείει την ύπαρξη μιας πραγματικής στρατιωτικής συνομωσίας. Στην πραγματικότητα, όλες οι πηγές του SD για την ιστορία παραποίησης αφήνουν ανοικτό το ενδεχόμενο ο Τουχασέφσκι  να συνωμοτούσε  πράγματι  με το γερμανικό γενικό Επιτελείο (25)

Επομένως, η ιστορία περί χάλκευσης στοιχείων  από πλευράς SD- NKVD  είναι πολύ προβληματική. Βασισμένη καθαρά σε φήμες, αφθονεί σε αντιφάσεις και   προφανή ψέματα. Εάν ήταν εν τούτοις σύμφωνη με τα άλλα στοιχεία σχετικά με την υπόθεση Tukhachevskii, θα άξιζε προσοχή. Αλλά το αντίθετο ισχύει.

Η μόνη προπολεμική αναφορά οποιασδήποτε συνωμοσίας ενάντια στον Tukhachevskii είναι αυτή του Walter Krivitsky, o oποιος καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το NKVD κατείχε δικά του στοιχεία   εναντίον του Tukhachevskii εντελώς ανεξάρτητα από οποιοδήποτε χαλκευμένο φάκελο(26).  Κάτι τέτοιο συμπίπτει με την άποψη του Heinz Hφhne, του πιο  πρόσφατου μελετητή της υπόθεσης περί παραποίησης από πλευράς Γερμανών και SD (27).

Σημαντική μαρτυρία που βεβαιώνει την ύπαρξη μιας πραγματικής συνωμοσίας με συμμετοχή του Tukhachevskii και άλλων στρατιωτικών ηγετών προέρχεται από τον Nikolai Ν. Likhachyov, πιο γνωστό ως Andrei Β. Svetlanin. Λέκτορας της Ρωσικής στο Cambridge, κατόπιν δημοσιογράφος και τελικά συντάκτης (1955-65) του εμιγκρέδικου ρωσικού περιοδικού Posev, ο Svetlanin ισχυρίστηκε ότι γνώριζε εμμέσως τη  συνωμοσία  όντας μέλος, κατά τη διάρκεια των μέσων  της δεκαετίας του ’30, του Επιτελείου του Στρατού της Άπω Ανατολής(αργότερα είχε το όνομα το Red Banner Far Eastern Front) υπό τον στρατηγό Bliukher.

Σε αυτή την μαρτυρία, οι στρατιωτικοί και κομματικοί αξιωματούχοι που εκτελέσθηκαν κατά τη διάρκεια του 1937 ως εμπλεκόμενοι στην «υπόθεση Tukhachevskii» ήταν στην πραγματικότητα μέρη μιας ευρύτερης συνωμοσίας, η κεντρική φιγούρα της οποίας ήταν ο Yan Gamarnik.(28) Αρχηγός της Πολιτικής Επιτροπής στο στρατό, o Gamarnik είχε αρχίσει πιθανώς την συνωμοσία, μαζί με τον Tukhachevskii, από το 1932. Μέχρι την ώρα του 17ου συνεδρίου του Κόμματος το 1934, εξελισσόταν καλά. Οι σχεδιαστές της, παρακινημένοι από τις καταστρεπτικές συνέπειες της κολεκτιβοποίησης, ειπώθηκε ότι είχαν εξετάσει δύο διαφορετικά σχέδια. Το Σχέδιο «Α», καταστρωμένο από τον Tukhachevskii και τους νεαρούς στρατηγούς γύρω από αυτόν, αφορούσε ένα πραξικόπημα στο Κρεμλίνο, που θα υποστηριζόταν από  κομματικούς και  στρατιωτικούς ηγέτες σε μερικές  επαρχίες. Το Σχέδιο «Β» προέβλεπε ανεξάρτητες εξεγέρσεις σε διαφορετικές παραμεθόριες περιοχές της ΕΣΣΔ, καταστρώθηκε από τον Gamarnik και ανώτερους υπαλλήλους του κράτους και του κόμματος που συμμετείχαν στη συνωμοσία,   ήταν το σχέδιο που εγκρίθηκε τελικά από τους συνωμότες. Η  περιοχή της Άπω Ανατολής επρόκειτο να  είναι η περιοχή της αρχικής εξέγερσης.

Ο Svetlanin   υποστηρίζει ότι ποτέ  δεν αποτέλεσε μέρος της συνωμοσίας ο ίδιος, η οποία, ισχυρίστηκε ότι ήταν γνωστή σε έναν περιορισμένο κύκλο ατόμων της υψηλότερης βαθμίδας της ιεραρχίας. Προφανώς κανένας από το περιβάλλον  του στον Στρατό της Άπω Ανατολής δεν θεώρησε την υπόθεση Tukhachevskii μια συνομωσία ενάντια σε αθώα άτομα. Οι ισχυρισμοί του μπορούν να επαληθευθούν μερικώς από ανεξάρτητες πηγές, με κυριότερη την κατάθεση του Genrikh S. Liushkov στις ιαπωνικές ανακριτικές αρχές μετά από την αποσκίρτησή του στην Ιαπωνία τον Ιούνιο του 1938 (Ο Liushkov, προϊστάμενος του NKVD Άπω Ανατολής, ήταν απεσταλμένος εκεί για να βοηθήσει την εκκαθάριση του 1938). Ο Liushkov αποκάλυψε στους Ιάπωνες την ύπαρξη μιας συνομωσίας στην Άπω Ανατολή, και η κατάθεσή του για συνομωσία επιβεβαιώνει τον Svetlanin και σε διάφορα δευτερεύοντα σημεία.(29)

Περιέργως, καμία από τις σοβιετικές καταθέσεις μετα το 1956 δεν έχει αποκαλύψει οποιεσδήποτε πληροφορίες εκτός από αυτήν που ήταν ήδη διαθέσιμη στη Δύση, και βασίζονται κυρίως στους ισχυρισμούς περί κατασκευασμένου φακέλου από την SD. Ακόμη και στις δυτικές πηγές που χρησιμοποιούνται από το Nikulin, τον «επίσημο» βιογράφο του Tukhachevskii της περιόδου Χρουστσόφ, προσεκτικά απαλείφονται οι ενδείξεις που περιέχονται και οι οποίες οδηγούν στο συμπέρασμα πως κάποια πραγματική συνωμοσία τελικά υπήρξε. Για να κυριολεκτήσουμε, υπάρχουν τόσες μετασταλινικές σοβιετικές ιστορικές εργασίες  για την υπόθεση Tukhachevskii  μετά  την εργασία του Nikulin, επάνω στην οποία όλες οι άλλες βασίζονται, που είναι γεμάτες με  μυθιστορηματικά γραμμένες δραματικές στιχομυθίες  (povestvovanie).(30)

Εξεταζόμενο από μόνο του, κανένα από τα στοιχεία αυτά ενδείξεων δεν οδηγεί σε συγκεκριμένα συμπεράσματα. Αλλά όταν εξετάζονται όλα μαζί, αποτελούν τουλάχιστον   εκ πρώτης όψεως  μια συγκεκριμένη θέση ότι κάποια πραγματική στρατιωτική συνωμοσία στην οποία συμμετείχε ο  Tukhachevskii, μπορεί στην πραγματικότητα να είχε υπάρξει   Ούτε είναι δύσκολο να γίνει κατανοητό γιατί ο Khrushchev να ήθελε να αποκαταστήσει τους πραγματικούς συνωμότες. Ο Khrushchev χρησιμοποίησε τις αποκαταστάσεις της ομάδας Tukhachevskii ως «ρόπαλο» με το οποίο θα χτυπούσε το Στάλιν και, το πιο σημαντικό, τους εναπομείναντες σε υψηλές θέσεις  «σταλινικούς» προκειμένου να αποκτήσει και να κρατήσει την εξουσία και να προωθηθούν ορισμένες πολιτικές αποφάσεις. Η σημερινή σοβιετική στρατιωτική ελίτ θεωρεί τον Tukhachevskii και όσους συνδέονταν με αυτόν ως πατέρες των σύγχρονων Σοβιετικών ενόπλων δυνάμεων.(31) Η κατηγορία έναντι του Στάλιν ότι άδικα τους σκότωσε θα είχε ως αποτέλεσμα να κάνει το στρατό έναν σταθερό σύμμαχο και να αμαυρώσει οποιεσδήποτε πολιτικές που συνδέθηκαν με το όνομα του Στάλιν.

Συμπερασματικά, κάθε ένα από τα σημεία σχετικά με τον Tukhachevskii που αναφέρονται στο αυστριακό έγγραφο BKA είναι σύμφωνο με τα άλλα, ανεξάρτητα στοιχεία. Η ιστορία περί συνομωσίας  παραποίησης από την SD , και οι σοβιετικές (της εποχής του Χρουστσόφ) εκδοχές της υπόθεσης Tukhachevskii, έχουν επενδυθεί ενός βαθμού ακαδημαϊκής αποδοχής που δεν δικαιολογείται από τις αντιφάσεις και τις ασυνέπειες που αφθονούν σε αυτές. Οποιαδήποτε νέα μελέτη πρέπει να τις εξετάσει πολύ σκεπτικά από ότι έχει συμβεί έως τώρα.   Παρά την σημερινή συναίνεση υπάρχουν λίγα στοιχεία για την υπόθεση Tukhachevskii, συμπεριλαμβανομένου του πολύ βασικού θέματος της ενοχής ή της αθωότητας του Tukhachevskii, ώστε να μπορούμε να είμαστε σίγουροι.

Montclair State University

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

N.A. Series T-120, Roll No. 1448, page D 567 777.

Τώρα, όπως πάντα, δεδομένου ότι πάντα υπάρχουν προσπάθειες εν εξελίξει μέσα στη Wehrmacht που στοχεύουν στη δυνατότητα μιας συμμαχίας με το ρωσικό στρατό. Το επιχείρημα είναι απλό: ο ρωσικός στρατός δεν μπορεί να καμφθεί δια της βίας  επομένως πρέπει να αυτό να συμβεί δια της φιλίας. Φημολογείται ότι ο  Fritsch, ο Ναύαρχος Raeder,  ακόμα και ο στρατηγός  von Reichenau ήταν υπερασπιστές αυτού του σχεδίου. Ο Blomberg θεωρείται μόνο ως απλός συνεργός Αλλά οι υπερασπιστές αυτών των σχεδίων  βρίσκονται κυρίως μεταξύ της νεώτερης σχολής του γενικού Επιτελείου. Όταν ήταν στο Βερολίνο επ’ ευκαιρία των γερμανικών  φθινοπωρινών επιδείξεων του περασμένου χρόνου, ο Marshal Tukhachevskii, σε απάντηση της πρόποσης του συνταγματάρχη Fritsch στο ρωσικό στρατό στο  Wόrzberg, έκανε μια πρόποση στο γερμανικό στρατό ως πρωτοπόρο ενάντια στον παγκόσμιο εβραϊσμό και στο στρατηγό Göring. Η πάλη για την εξουσία που πραγματοποιείται αυτό τον καιρό  στη Ρωσία, η οποία ενδεχομένως να τελειώσει με την πτώση του Στάλιν και την καθιέρωση μιας στρατιωτικής δικτατορίας, παρακολουθείται από τη Wehrmacht με την πιο μεγάλη προσοχή, και με την φανερή προτίμηση για μια λύση αυτού του είδους.

***********************************************************

* Θα επιθυμούσα να ευχαριστήσω τον καθηγητή J. Arch Getty, από το University of California at Riverside, και τον καθηγητής S.G. Wheatcroft, από το πανεπιστήμιο της Μελβούρνης, οι οποίοι διάβασαν και σχολίασαν τις προηγούμενες εκδόσεις αυτού του άρθρου. Φυσικά δεν είναι υπεύθυνοι για οποιεσδήποτε ανεπάρκειες που αυτό εξακολουθεί να περιέχει ακόμα.

ΠΗΓΕΣ

1.  Η «μυστική εισήγηση» του Χρουστσώφ στο 20^ο συνέδριο του ΚΚΣΕ (Φλεβάρης 1956) κατηγορούσε το Στάλιν  “για τη δολοφονία πολλών στρατιωτικών αξιωματούχων μετά το 1937 χωρίς να κατονομάζει κάποιον από αυτούς. Ο Στρατηγός Tukhachevskii ήταν ο πρώτος που «αποκαταστάθηκε» το 1958. Βλ Robert Conquest, «De-Stalinization and the Heritage of Terror,», στο Alexander Dallin and Alan F. Weston, et al., eds. Politics in the Soviet Union: 7 Cases (New York: Harcourt, Brace and World, 1966), pp. 57-58. Ουσιαστικά όλοι οι Δυτικοί ακαδημαϊκοί αποδέχονται την εκδοχή του Χρουστσόφ , π.χ. Robert Conquest, The Great Terror: Stalin’s Purge of the Thirties, rev. ed. (New York: Collier Books, 1973), pp. 300-02.

2. Conquest, Great Terror, p. 285; Leonard Shapiro, «The Great Purge,», chapter 6 of Basil Henry Liddle-Hart, ed., The Red Army (Boston: Houghton Mifflin, 1956), p. 70. Ο καθηγητής  John Erickson, στην έγκριτη εργασία του TheSovietHighCommand (London: Macmillan; New York: St Martin’s Press, 1962, p. 464 and note), επισημαίνει ότι «ούτε ένα στοιχείο ένδειξης έχει προκύψει για να δικαιολογεί την κατηγορία για προδοτικές επαφές με τους Γερμανούς» και «καμία ένδειξη μεταπολεμικά δεν ήρθε στο

3. Frederick Ludwig Carsten, «New `Evidence’ against Marshal Tukhachevskii,» Slavonic and East European Review, 52 (1974), 272-73. The document itself is in N(ational) A(rchives) microfilm series T-1220, Roll no: 1448, pages D 567 772 – D 567 778; page D 567 771 is the cover letter.

4. σελ D 567 777; βλέπε το Παράρτημα για τη μετάφραση αυτού του τμήματος του εγγράφου

5. Σύμφωνα με τον K; see Herman Teske, ed., Profile bedeutender Soldaten. Band I. General Ernst Köstring Der militärischer Mittler zwischen dem Deutschen Reich und der Sowjetunion. 1921-1941. (Frankfurt/M.: Mittler, 1965), pp. 125-26.

6. Carsten, «New ‘Evidence’,» p. 273.

7. Ibid., citing Teske, Profile bedeutender Soldaten, p. 69. Όλα αυτά γράφτηκαν από τον   Köstring σε αυτό τον τόμο, πάνω από  30 χρόνια μετά το γεγονός,

8. Georges Castellan, «Reichswehr et Armée Rouge, 1920-1939,» in J.-B. Duroselle, ed., Les relations germano-sovietiques de 1933 à 1939 (Paris: Colin, 1954), pp. 218-19 and n. 97, p. 218.

9. Ibid., nn. 97 and 98, citing Gen. Renondeau’s letter to Paris of 5 October and 28 September, 1937. For Uborevich, see Walter Görlitz, History of the German General Staff, 1657-1945 (New York: Praeger 1962), p. 307 (German edition 1953). The whole affair is omitted, however, from Görlitz’ Kleine Geschichte des Deutschen Generalstabes (Berlin: Haude & Spener, 1967). Αφού το αυστριακό BKA συντάχθηκε το Δεκέμβρη 1936-Ιανουάριο 1937, είναι αδύνατο  να είναι κανείς βέβαιος αν αναφέρεται σε στρατιωτικά γυμνάσια του φθινοπώρου του 1935 ή του 1936

10. Για το ζήτημα της επίσκεψης αυτής (ή των επισκέψεων)  βλ.Castellan, «Reichswehr et Armée Rouge,» pp. 217-18; 224; also Pierre Dominique, «L’affaire Toukhatchevski et l’opinion française,» L‘Europenouvelle, 19 June 1937, p 590; Ian Colvin, ChiefofIntelligence (London: Gollancz, 1951), pp. 39-40; Erickson, SovietHighCommand, pp. 411-13, and 729, n. 27. Διαφωνία υπάρχει για το αν ο Τουχασέφκι πραγματοποίησε αυτή την επίσκεψη (ή τις επισκέψεις) αλλά είναι αρκετό να σημειωθεί πως όλοι συμφωνούν πως επισκέφτηκε το Βερολίνο το 1936

11. Pierre Fervacque, Le Chef de Larmée Rouge: Mikhail Toukatchevski (Paris: Fasquelle, 1928), pp. 24- 45. Ο Remy Roure ήταν ένας από τους εξέχοντες δημοσιογράφους και εφημεριδάρχες  της εποχής του, ένας ιδρυτής της LeMonde και πολιτικός της εκδότης από το 1945 ως το  1952, όταν έφυγε για τη συντηρητική  LeFigaro. Βλ. τη νεκρολογία του από τον  Louis Marin-Chauffier, «L’Honneur de Notre Profession,» Le Figaro, 9 Νοεμβρίου1966, σ. 1, 32; επίσης, «La Carrière de Remy Roure,» ό.π. σ 32.

12. Pierre Fervacque, «Le Julien Sorel de bolchevisme,» Le Temps (Paris), 24 July 1937, p. 3. Ο Julien Sorel, ο πρωταγωνιστής  του μυθιστορήματος του Stendhal   Lerougeetlenoir, παραμερίζει την ιεροσύνη υπέρ του στυγνού καριερισμού ; O Fervacque θεωρεί πως αυτό ήταν το κίνητρο του Τουχασέφσκι για την προσχώρησή του στο Μπολσεβικισμό

13. Erickson, Soviet High Command, pp. 432 and 453.

14. N(ational) A(rchives) Series T-120 Roll No. 1057, pp. 429-296-7.

15. Για τις διαφωνίες εντός της σοβιετικής στρατιωτικής ηγεσίας βλ  John Erickson, The Road to Stalingrad: Stalin’s War with Germany. ΤόμοI (New York: Harper & Row, 1975), p. 3; and idem, Soviet High Command, passim.

16. Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτές οι απολύσεις  (της «υπόθεσης Fritsch είχαν να κάνουν με τον  Tukhachevskii. Αυτό που συνέδεε το  Neurath με τους Fritsch και Blomberg ήταν η διαφωνία τους με το σχέδιο του Hitler για μια επίθεση σύντομα ενάντια στην Αυστρία και την Τσεχοσλοβακία βλ. Harold C. Deutsch, Hitler and His Generals: The Hidden Crisis, January-June, 1938 (Minneapolis: Univ. of Minnesota Press, 1974), pp. 64, 70- 71, 258-66.

17. Fritz Thyssen, I Paid Hitler (New York: Cooperative Pub., 1941), p. 163. Σύμφωνα με τον  Henry Ashby Turner, Jr., «Fritz Thyssen und das Buch ‘I Paid Hitler’,», in Turner, Faschismus und Kapitalismus in Deutschland (Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1973), p. 95, n. 20, το χωρίο για τους Tukhachevskii-Fritsch υπάρχει σε ένα από τα ελάχιστα κεφάλαια στα Γερμανικά στο αρχικό χειρόγραφο του βιβλίου και πιθανόν πρόκειται για προσωπική εργασία του Thyssen (ο Emery Reeves, Thyssen’s ghost-writer, έγραψε τις συνεντεύξεις με τον Thyssen στα Γαλλικά ).

18. Erickson, Soviet High Command, p 464. Σύμφωνα με τον καθηγητή Alvin T. Coox, οι Ιάπωνες θεωρούσαν την Πολωνική κατασκοπεία ως «την καλύτερη αντισοβιετική υπηρεσία της εποχής»  βλ. Το πόνημά του»L’Affaire Lyushkov: Anatomy of a Soviet Defector,» Soviet Studies, 20 (Jan. 1968), 406.

19. N.A. Series T-78, Roll No. 10.

20. Alan Bullock, «Introduction,» in The Labyrinth: Memoires of Walter Schellenberg (New York: Harper, 1956), p. xix; Erickson, Soviet High Command, pp. 731, n. 84 and 735, nn. 25 and 27.

21. Η μαρτυρία  του Naujock βρίσκεται στο Gunter Peis, The Man Who Started the War (London: Oldham Press, n.d. [1960]), pp. 76-103. Τα ονόματα των εγκαταστάσεων εκτύπωσης που ο Naujocks ισχυρίζεται ότι είχε επισκεφτεί προσπαθώντας να ανακαλύψει τη σκευωρία-πλαστογραφία δεν  υπάρχουν στις αναλυτικές λίστες των διευθύνσεων του Βερολίνου (BerlinerAdressbuch) του   1932, του 1936 ή του 1938. Ο Erickson απορρίπτει τον ισχυρισμό του Schellenberg  περί σκευωρίας-πλαστογραφίας γιατί «σίγουρα πήρε περισσότερο από 4 ημέρες για να κατασκευαστεί αυτός ο φάκελος» (SovietHighCommand, p. 735, n. 25): τι θα μπορούσε να ειπωθεί για τον κατοπινό ισχυρισμό του Naujock, στον οποίο σημειώνει ότι η πλαστογράφηση έγινε σε μία μόνο μέρα; Τέλος, ο ισχυρισμός του Naujock για το μεθοριακό επεισόδιο με την Πολωνία( η «υπόθεση του πομπού Gleiwitz») που στήθηκε από το Χίτλερ ως αιτία πολέμου, έχει αποδειχθεί  παραποιημένη βλ.  Jürgen Runzheimer, «Der Überfall auf den Sender Gleiwitz im Jahre 1939,» Vierteljahreshefte für Zeitgeschichte, 10 (1962), 408-26.

21a. Αυτή είναι αναφορά στην απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ στις 20 Ιουλίου 1944

22. Archiv des Instituts für Zeitgeschichte (Munich), Signatur ZS 2, Bd I., page 55. Αυτό το έγγραφο περιέχει τα πρακτικά των συζητήσεων μεταξύ του Günter d’Alquen, ενός αξιωματούχου των  SS παρόντος στη συνέντευξη  Himmler-Vlasov  , και συνεργάτη του  Jürgen Thorwald, του Γερμανού συγγραφέα . Η (πιθανώς επίτηδες )διφορούμενη φράση «das Gesetz der Masse» μπορεί να αναφέρεται είτε στο νόμο της αδράνειας είτε στη συμπεριφορά των μαζών. Όπως και να’ χει μιλά για το ίδιο πράγμα .Ο  Thorwald μνημονεύει  τη φράση στο  WenSieVerderbenWollen (Stuttgart: Steingrüben-Verlag, 1952), p. 394.

23. Δίκη των βασικών εγκληματιών πολέμου ενώπιον του Διεθνούς Στρατιωτικού Δικαστηρίου (Νυρεμβέργη 1949), τόμος 29, σελ.111( έγγραφο 1919-PS)

24. Joseph Goebbels, The Goebbels Diaries: 1942-1943, ed. & tr. Louis P. Lochner (Garden City, N.Y.: Doubleday, 1948), p. 355.

25. Peis, Man Who Started the War, p. 79; Walter Schellenberg: Memoiren (Köln: Politik und Wirtschaft, 1959), pp. 48-49; Walter Hagen [pseudonym of Wilhelm Höttl], Die Geheime Front: Organization Personen und Aktionen des Deutschen Geheimdienstes (Linz und Wien: Nibelungen-Verlag, 1956), p. 63. Μια πιο λεπτομερής εξέταση αυτών των μαρτυριών ωστόσο, αποκαλύπτει ότι υπάρχουν πιο πολλές αντιφάσεις αντί για λογικές εξηγήσεις και γενικά δεν μπορούν να είναι αξιόπιστες

26. Walter G. Krivitsky, I Was Stalin’s Agent (London: Right Book Club, 1940), pp. 257-58. Αλλά το βιβλίο του Krivitsky  έχει έντονα καταδικαστεί ως αναξιόπιστο από τον παλιό του φίλο και τη γυναίκα του δολοφονημένου φίλου του, Ignace Reiss;βλ. Elizabeth Poretsky, in Our Own People: A Memoire of ‘Ignace Reiss’ and His Friends (Ann Arbor, Mich.: Univ. of Michigan Press, 1970), pp. 71; 75, n.2; 124; 146; 204, n. 1; 211, n.1; 269-70. See also Castellan, «Reichswehr et Armée Rouge,» pp. 233, 2234 & nn.; 257, n. 194, για επικρίσεις στον  Krivitsky.

27. Heinz Höhne, The Order of the Death’s Head: The Story of Hitler’s SS, tr. Richard Barry (New York: Coward-McCann, 1970), p. 233; similarly, idem, Canaris, tr. J. Maxwell Brownjohn (Garden City, N.Y.: Doubleday, 1979, p. 248. Ο Höhne πήρε συνέντευξη και μελέτησε και άλλες γερμανικές πηγές και τις μαρτυρίες των επιζώντων μελών της SD: ενώ δέχεται την ιστορία για while περί χαλκευμένων ενοχοποιητικών στοιχείων , πιστεύει ότι δεν ήταν η αιτία της σύλληψης του Tukhachevskii και των άλλων

28. A. Svetlanin, Dal’nevostochnyi zagovor (Frankfurt/M.: Possev-Verlag, 1953). Λεπτομέρειες για τη ζωή του   Likhachyov/Svetlanin δίνονται στη νεκρολογία του από τη N. Tarasova, Grani, No. 61 (1966), σ. 82-97. Μια ενδιαφέρουσα συζήτηση, από τη μεριά μιας εμιγκρέ, του ισχυρισμού του Svetlanin ότι υπήρχε μια συνομωσία, έλαβε χώρα στις σελίδες του  Posev το1949-50; Για μια αναλυτική λίστα των άρθρων, βλ. ό.π.  No. 32 (1950), p. 10, n. Είμαι υπόχρεος στον καθηγητή Professor Nikolai Andreyev, του  Cambridge, England,  για την πρόσθετη πληροφόρηση για το συνάδελφο και προσωπικό του φίλο κο. Likhachyov ή Svetlanin.

29. βλ. Το άρθρο του  Coox μνημονευόμενο στο  n. 18 ό.π.. Ο μεταπολεμικός σοβιετικός αποστάτης

The post-war Soviet defector Grigory Tokaev  επίσης ισχυρίζεται γνώση από πρώτο χέρι για αντιπολίτευση στο Στάλιν από υψηλόβαθμους στρατιωτικούς, που επέζησαν και μετά τις εκκαθαρίσεις: δεν γνωρίζει τίποτα, ωστόσο, για ανάμειξη του Τουχασέφσκι. Βλ. τα πονήματά του

Betrayal of an Ideal (London: Harville Press, 1954), και Comrade X (London: Harville Press, 1956).Μια σοβιετική διαφορετική γνώμη της δίκης του Khar’kov  , το Νοέμβρη του 1969, του μηχανικού Genrikh Altunian (Khronika tekushchikh sobytii, No. 1, pp. 312-13), σημειώνει τα εξής: «IRKHA, μάρτυρας κατηγορίας και κομματικός οργανωτής της στρατιωτικής ακαδημίας στην οποία ο    ALTUNIAN δίδαξε, ανέφερε στη δίκη ότι εξακολουθούσε να μη θεωρεί σίγουρα ότι η αποκατάσταση του  Komandarm I. Iakir’s ήταν σωστή (`eshche neizvestno, pravil’no li reabilitirovan komandarm I. IAKIR’).» Ο Robert Conquest επίσης μνημονεύει το παραπάνω, αν και χωρίς να μνημονεύει την πηγή του στην εισαγωγή του  Pyotr Yakir, A Childhood in Prison (New York: Coward, McCann & Geoghegan, 12973), p. 17.

Ο Altunian  είχε αναμιχθεί σε  «αντεπαναστατικές» δραστηριότητες με τον   in dissident   Pyotr Iakir, γιο του στρατηγού που καταδικάστηκε μαζί με τον Tukhachevskii. Σύμφωνα με τον  Victor Krasin, ο Iakir και αυτός είχαν δικαστεί το 1973 για συνεργασία με την παλιά εμιγκρέδικη οργάνωση, την  Εθνική Ένωση Εργασίας (N.T.S.).» (Victor Krasin, «How I Was Broken by the K.G.B., The New York Times Magazine, 19 March 1984, pp. 71, 75). Ιδρυμένη τη δεκαετία του ’30, η φασιστικού τύπου οργάνωση N.T.S. συνεργάστηκε στενά με τους γερμανούς κατά την εισβολή των τελευταίων στην ΕΣΣΔ   George Fischer, ed., Russian Émigré Politics (New York: Free Russia Fund, 1951), p. 72. Ο Iakir είχε επομένως συνεργαστεί με τη φασιστική αυτή ομάδα της οποίας «υπέρτατος στόχος» είναι « η ένοπλη ανατροπή του σοβιετικού καθεστώτος»   (Krasin, p. 71). Σχεδόν οι ίδιες δραστηριότητες αποτελούσαν τις πιο σημαντικές κατηγορίες για τον ίδιο του τον πατέρα (του Ιakir), που είχε καταδικαστεί με τον  Tukhachevskii – κατηγορίες που ο  Iakir θεωρούσε ψεύτικες. Σε μια ακόμα ειρωνεία της τύχης , ήταν ο εκδοτικός οίκος της   N.T.S.   «Possev-Verlag,» που εξέδωσε το βιβλίο του  Svetlanin/Likhachev το 1952 στο οποίο ο συγγραφέας ισχυρίζεται άμεση γνώση για συνομωσία ενάντια στη Σοβιετική κυβέρνηση από τους Iakir, Tukhachevskii, κ.α. (Svetlanin/Likhachyov αργότερα εξέδιδε την   Posev, το κύριο δημοσιογραφικό όργανο της NTS από το  1955 ως το θάνατό του το  1965).

30. Ο Lev Nikulin, Tuchachevskii: Biograficheskiiocherk (Moscow: Voenizdat, 1964), pp. 192-93. χρησιμοποιεί τον ισχυρισμό περί χάλκευσης στοιχείων και αυτόν της ανάμιξης του προέδρου Benes’ από τους  Colvin και  Churchill, αλλά παραλείπει όλα τα στοιχεία αυτών για ενοχή του στρατηγού. Οι σοβιετικοί αναγνώστες ποτέ δεν θα μπορούσαν να υποπτευθούν ότι οι Colvin, Benes, Churchill, και τα μέλη της SD, όλοι πίστευαν ότι υπήρχε μια συνομωσία από τον  Tukhachevskii  (Ο Nikulin επίσης παραλείπει το όνομα του Colvin καθιστώντας δύσκολη την εύρεση της πηγής). Cf. Colvin, Chief of Intelligence, pp. 39-40, and 42; Winston Churchill, The Gathering Storm (Boston: Houghton Mifflin, 1948), pp. 288-89; Memoires of Dr. Edward Benes: From Munich to New War and New Victory (Boston: Houghton Mifflin, 1949), pp. 19-20, 47.

31. Πχ βλ. Col M.P. Skirdo, The People, the Army, the Commander (Washington, DC, n.d.; orig. ed. Moscow: Voenizdat, 1970), p. 141; V. Savost’ianov and N. Egorov, Komandarm pervogo ranga (I.N. Uborevich) (Moscow: Voenizdat, 1966), pp. 212-13; Soviet Life (June, 1981).

Tagged: ΕΣΣΔ, Τουχασέφσκι, αντισημιτισμός, εκκαθαρίσεις